خاتمه ناباروری با سلول های بنیادی خون قاعدگی - جعبه مهر

به گزارش خبرنگار ، سلول درمانی روش درمانی نوین در عرصه پزشکی بوده که انقلابی در این عرصه ایجاد نموده است؛ امروزه زمانی که موضوع سلول درمانی مطرح می گردد، منظور از آن درمان با سلول های بنیادی است؛ سلول های بنیادی به آن دسته از سلول های بدن اطلاق می گردد که توانایی تکثیر دارند و می توانند به سلول های بخش های مختلف بدن تبدیل شوند، بنابراین از ویژگی های کارآمد این سلول ها در درمان می توان به قابلیت تکثیر به تعداد زیاد در آزمایشگاه و امکان تأمین شدن از بافت های مختلف بدن اشاره نمود.

امروزه سلول های بنیادی از منابع مختلف مانند خون بند ناف، مغز استخوان، خون محیطی و بافت چربی تأمین می شوند، اما این منابع به دلایلی همچون دشواری نمونه گیری و دسترسی، ناممکن بودن تکرار نمونه گیری و تحمیل درد به دهنده نمونه، قابلیت کافی برای درمان همه بیماری ها را ندارند، منبع جدید سلول های بنیادی که هیچ یک از محدودیت های گفته شده را ندارد، خون قاعدگی است که منبع غنی سلول های بنیادی به شمار می رود.

سمیه کاظم نژاد جنین شناس و مدیر گروه مهندسی بافت پژوهشگاه و مرکز درمان ناباروری ابن سینا در گفت وگو با خبرنگار درباره هدف از راه اندازی بانک سلول های بنیادی خون قاعدگی اظهار کرد: این بانک با هدف درمان ناباروری در ابتدای کار راه اندازی شده است. البته با توجه به نوع سلول ها این قابلیت وجود دارد که برای درمان بیماری های مختلف در سن یائسگی بتوان از آنها استفاده کرد، به عبارتی در سنین باروری فرد سلول های خود را ذخیره سازی نموده سپس در سنین یائسگی برای درمان بیماری های گوناگون از آن استفاده می نماید.

او بیان نمود: دسترسی به سلول های بنیادی با منشأ های دیگر مانند مغز استخوان، بافت چربی یا خون بند ناف چندان آسان نیست و دریافت سلول های بنیادی از این منابع روشی تهاجمی و دردناک بوده و عوارضی را برای فرد به همراه دارد، همچنین در خصوص خون بند ناف ما با محدودیت دسترسی روبرو هستیم، زیرا امکان تکرار نمونه گیری وجود ندارد و تنها امکان نمونه گیری در بدو تولد نوزاد وجود داشته و در صورت از دست رفتن این زمان، فرصت دیگری برای دریافت نمونه و جمع آوری سلول های بنیادی وجود ندارد، از سوی دیگر سلول های بنیادی بانک خون بند ناف را تنها حدود 20 تا 25 سال می توان ذخیره سازی کرد، بنابراین زمانی که فرد با مشکل ناباروری روبرو می گردد به طور عملی سلول های این بانک برای درمان مشکلش چندان کارایی ندارد.

مدیر گروه مهندسی بافت پژوهشگاه و مرکز درمان ناباروری ابن سینا اضافه نمود: بانک سلول های بنیادی خون قاعدگی توانسته مسائل سلول های بنیادی با منشأ های دیگر را حداقل در خصوص زنان رفع کند؛ دسترسی به نمونه خون قاعدگی آسان است و حالت تهاجمی ندارد همچنین امکان نمونه گیری از آن به راحتی فراهم است، بنابراین هر خانم در دوره ماهیانه قاعدگی خود می تواند به طور متناوب این نمونه را جمع آوری، ذخیره سازی و نگه داری کند، از سوی دیگر امکان تکرار نمونه گیری وجود دارد.

کاظم نژاد تأکید کرد: اگر در فردی مشکل ناباروری در خانواده وجود داشته باشد یا به هر علت دیگری خانم قصد داشته باشد فرزند آوری را به تأخیر بیندازد، می تواند سلول هایش را در سنین جوان تر که کیفیت بهتری دارد، ذخیره سازی کند و در سنین بالاتر که نگران فرزند آوری است و امکان کاهش عملکرد تخمدان وجود دارد با تزریق این سلول ها عملکرد تخمدان خود را تقویت کند و قدرت باروری اش را افزایش دهد.

او توضیح داد: از سلول های بنیادی خون قاعدگی می توان علاوه بر درمان ناباروری در دوران یائسگی که امکان بروز بعضی بیماری ها به علت اختلالات هورمونی وجود دارد، استفاده کرد.

مدیر گروه مهندسی بافت پژوهشگاه و مرکز درمان ناباروری ابن سینا گفت: تا کنون کشور هایی مانند آمریکا و هند بانک سلول های بنیادی خون قاعدگی راه اندازی نموده اند؛ در پژوهشگاه ابن سینا هم این بانک تأسیس شده است، بنابراین زنان می توانند از سلول های بنیادی خود برای درمان بیماری هایی که در آینده ممکن است به آنها دچار شوند، استفاده نمایند؛ در خصوص ذخیره سازی خون بند ناف دو نوع خصوصی و عمومی وجود دارد، بنابراین اگر فرد قصد داشته باشد برای خود نمونه خون بند نافش را ذخیره سازی کند به آن خصوصی گفته می گردد.

کاظم نژاد اظهار کرد: بانک خون بند ناف اتولوگ (از سلول های خود فرد) نمی تواند به درمان ناباروری چندان یاری کند، بنابراین در صورتی که قصد داشته باشیم برای درمان ناباروری از بانک خون بند ناف استفاده کنیم تنها روش آلوژن (از سلول های فرد دیگر) کارآمد است.

او بیان نمود: مطالعه کارآزمایی بالینی درباره اثر بخشی درمان به یاری سلول های بنیادی خون قاعدگی درباره خانم هایی که پاسخ دهنده ضعیف تخمدان بودند، انجام و معین شد، آنهایی که تعداد فولیکول و تخمک هایشان کمتر از سه تا چهار عدد بوده و پاسخ باروری آنها خیلی ضعیف است، به عبارتی امکان باروری آنها با روش IVF (لقاح آزمایشگاهی) وجود نداشته و در نهایت مجبور بودند از تخمک اهدایی استفاده نمایند؛ در این افراد مشاهده شد که اگر سلول های بنیادی خون قاعدگی از آنها گرفته و کشت داده سپس تست های کنترل کیفیت روی آن ها انجام و به خودشان تزریق گردد، میزان پیروزیت این روش بسیار شاخص و چشمگیر است به عبارتی حدود 46 درصد بارداری رخ داد و 33 درصد تولد زنده نسبت به گروهی که دوباره در دوره درمانی IVF قرار دریافتد که از این 46 درصد حدود 26 درصد بارداری طبیعی داشتند که دیگر نیازی به استفاده از روش IVF نبود و تنها به یاری سلول های بنیادی خون قاعدگی باردار شدند و بقیه (20 درصد) با روش IVF باردار شدند.

همچنین در ادامه علی صادقی تبار عضو هیئت علمی پژوهشگاه ابن سینا و مدیر مرکز درمان ناباروری ابن سینا در گفت وگو با خبرنگار درباره مزیت سلول های بنیادی خون قاعدگی نسبت به سلول های بنیادی با منشأ دیگر اظهار کرد: مهم ترین ویژگی این سلول ها در دسترس بودن آسان آنهاست به عبارتی خیلی راحت می توان نمونه گیری را انجام داد، ولی در خصوص خون بند ناف تنها یکبار در زندگی فرد آن هم هنگام تولد و به شرطی که تمام امکانات لازم پیش بینی شده باشند نمونه خون گرفته سپس منجمد و نگهداری می گردد و از این بافت برای درمان بیماری ها می توان استفاده کرد.

مدیر مرکز درمان ناباروری ابن سینا درباره منشأ دیگر سلول های بنیادی بیان نمود: منشأ دیگر سلول های بنیادی سلول های مغز استخوان است که در این صورت باید از یکی از استخوان های جناغ سینه (استرنوم) یا از استخوان ایلیاک در ناحیه لگن خاصره به مقدار 50 سی سی بافت از مغز استخوان کشیده گردد، سپس سلول ها را از آن بافت تهیه کرد که این کار عملی تهاجمی و دردناک است.

صادقی تبار اضافه نمود: دریافت خون دوران قاعدگی زنان عمل تهاجمی نبوده، نمونه گیری آن آسان است و امکان تکرار نمونه گیری وجود دارد، البته نمونه مغز استخوان را می توان در طول عمر چند بار تهیه کرد، ولی هر باری که این عمل انجام می گردد، با آسیب های ناشی از سوراخ شدن استخوان و دریافت نمونه روبرو هستیم.

او تأکید کرد: در حال حاضر کاربرد سلول های بنیادی خون قاعدگی در حوزه درمان ناباروری اثبات شده است، به این معنا که خانم هایی که از داشتن فرزند ناامید شده بودند و نابارور مطلق تلقی می شدند با استفاده از این سلول ها توانستند بارداری پیروز و سالم داشته باشند و در نهایت صاحب فرزند شوند به طوری که بعضی از این خانم ها بدون استفاده از روش های یاریی درمان ناباروری پیروز به بارداری شدند، در حوزه ناباروری کاربرد این سلول ها جنبه درمانی پیدا نموده است و هم اکنون در پژوهشگاه و مرکز درمان ناباروری ابن سینا ما از سلول های بنیادی خون قاعدگی در درمان تنبلی تخمدان زنان که می تواند عامل نازایی باشد، استفاده می کنیم؛ همچنین مطمئن هستیم در آینده این سلول های بنیادی در درمان بیماری های دیگر مانند مسائل عضلانی، غضروف و پوست هم به کار می آیند.

صادقی تبار یادآوری کرد: بانک سلول های بنیادی خون قاعدگی پژوهشگاه ابن سینا با هزینه هایی بسیار اندک در مقایسه با سایر بانک های سلول های بنیادی خون قاعدگی جهان نمونه گیری از خون قاعدگی را انجام می دهد و این نمونه را ذخیره سازی می نماید؛ ما در این مرکز نمونه ها را در دمای 196 درجه سانتی گراد زیر صفر و ازُت مایع چندین سال نگهداری می کنیم.