مسافران نوروزی شکوه هنر ایرانی را در گنبد سلطانیه نظاره می نمایند - جعبه مهر

نماد گردشگری استان زنجان را می توان در گنبد سلطانیه خلاصه کرد، بنای عظیم و باشکوهی که با وجود همه عظمت و شکوه هنوز به صندلی واقعی خود در زمینه گردشگری در کشور نرسیده است.

اینجا تجلی گاه هنر و معماری اصیل ایرانی و اسلامی است، هنری برگرفته از فرهنگ و تمدن ایرانی و آمیخته با آرایه های بی بدیل معماری اسلامی، نقوشی که زندگی را می توان در زیبایی های خیره نماینده اش به عینه دید.

تلفیقی زیبا از کاشی و آجر، بنایی باشکوه قامت افراشته در دامن چمن تاریخی سلطانیه و عظیم ترین گنبد آجری جهان است که پایدار و مستحکم خودنمایی می نماید تا بار دیگر هنر و معماری اسلامی- ایرانی را به رخ تماشاگران خود بکشاند.

گنبدی نیلگون در دشت سرسبز و تاریخی سلطانیه خودنمایی می نماید و هر بیننده ای را به تحسین هنر و معماری ایرانی وامی دارد. انواع آجرکاری، گچ بری و کاشی کاری، منبت کاری، آیینه کاری، نقاشی و همه هنرهای اصیل ایرانی و اسلامی در این بنای ارزشمند تاریخی خلاصه شده است.

این روزها گنبد سلطانیه جلوه ای باشکوه تر از چهره گذشته خود را نشان داده و با کنار رفتن لایه ای که چهل سال پیش بر روی زیبایی هایش کشیده شده بود امروز شکوه و عظمتی باورنکردنی از خود به نمایش گذاشته است که چشم هر بیننده ای را خیره این عظمت و شکوه می نماید.

گنبد سلطانیه آغاز یک نهضت معماری است

گنبد سلطانیه آغاز یک نهضت معماری است. انواع هنرهای اصیل ایرانی و اسلامی در ساخت گنبد عظیم سلطانیه به کاررفته به گونه ای که می توان ادعا کرد این اثر آئینه تمام نمای معماری و هنر ایرانی و اسلامی است.

گنبد تاریخی و عظیم سلطانیه بزرگ ترین و اصیل ترین شناسنامه سبک معماری آذربایجانی بوده که در استان زنجان قرارگرفته است. سبک آذری به لحاظ استفاده از آرایه ها و تزئینات به کاررفته در بناها و ساختمان ها، دوره شکوفایی معماری ایرانی محسوب می گردد.

استفاده از سفالینه های زرین فام در بناها، استفاده از حجم زیاد سفال با رنگ فیروزه ای و لاجوردی از ویژگی های سبک آذری است که این سبک را با سایر سبک ها دارای تفاوت هایی نموده است.

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان زنجان ر با اشاره به وضعیت اماکن گردشگری استان، از گنبد تاریخی سلطانیه به عنوان یکی از بناهایی که هم دارای مشخصات ملی و هم مشخصات جهانی است و می گوید: این اثر شگفت انگیز در فهرست آثار جهانی نیز به ثبت رسیده و در نوع خود بزرگ ترین گنبد آجری جهان و سومین گنبد بزرگ جهان بعد از گنبد سانتاماریای فلورانس و ایاصوفیه ترکیه است.

یحیی رحمتی در تبادل نظر با خبرنگاران با بیان اینکه گنبد تاریخی سلطانیه آغاز یک نهضت معماری است ادامه دهد: سال 97 با فعالیت ها و برنامه ریزی ها انجام شده نقوش زیبای نمای داخلی گنبد عظیم سلطانیه بعد از چهل سال رونمایی شد.

وی با بیان اینکه گنبد سلطانیه از بناهای شاخص در حوزه معماری است می گوید: گنبد سلطانیه دارای شاخص های ارزشمندی در زمینه معماری است که این بنا را نسبت به سایر بیناها متمایز نموده است.

رحمتی می افزاید: یکی از شاخص های اصلی گنبد سلطانیه، آرایه های وابسته به معماری بنا است و این آرایه ها باعث شده است که گنبد سلطانیه به موزه زنده هنرهای سنتی ایران و هنرهای وابسته به معماری تبدیل گردد.

وی با بیان اینکه گنبد سلطانیه و به نوعی سبک آذری، آغاز معماری فاخر ایرانی بعد از اسلام است می گوید در گنبد تاریخی سلطانیه از هر هنری که در حوزه معماری است، اثری به غایت زیبا را می بینیم یکی از نمودهای اصلی معماری، سبک آذری است.

رحمتی با بیان اینکه گنبد سلطانیه آغاز یک نهضت معماری است؛ چراکه بعضی از مجموعه ها از معماری منطقه تأثیر گرفته اند. ادامه می دهد شاخص ترین بنای ایرانی قبل از اسلام تخت جمشید و بعد از اسلام نیز شاخص ترین بنای ایرانی و اسلامی گنبد سلطانیه بوده است.

به گفته رحمتی تفاوت گنبد سلطانیه با تخت جمشید این است که تخت جمشید به واسطه اتفاقاتی که افتاد، تأثیر زیادی بر روند معماری بعد از خود نداشته است.

رحمتی با بیان اینکه برای حفظ این شناسنامه هنری و تاریخی، حفاظت از تزئینات وابسته به معماری در اولویت برنامه ها قرار گرفته است، می افزاید: این اقدام به صورت بسیار ظریف، زمان بر و هزینه بر در گنبد سلطانیه در حال اتفاق افتادن است، شاید اگر می خواستیم نقش موردنظر را از اول بازآفرینی کنیم، زمان کمتری برای این کار صرف می شد ولی می بایست وفادار به نقش اصلی می بودیم تا آسیب فنی به نقش نرسد.

وی با یادآوری اینکه مرمت مجموعه گچ بری ها و آرایه های ایوان جنوبی گنبد سلطانیه به اتمام رسیده است، ادامه می دهد: اوایل دهه پنجاه، مرمت گران ایتالیایی برای تثبیت، گچ بری ها را با مواد خاص پوشاندند و همین پوشش باعث شد این آرایه ها در طول چهل سال در معرض دید متخصصان، محققان و عموم مردم نباشد و بعد از نزدیک به چهل سال، این آرایه ها را با آخرین تکنیک های مرمتی لایه برداری نموده و لایه پوششی را بدون اینکه هیچ گونه آسیبی به تزئینات برسد، جدا کردیم.

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان زنجان نمی افزاید: این بنا، منبع بسیار بزرگ مطالعاتی نقوش اسلامی است و شاید به این وسعت بنایی با این همه منبع مطالعاتی در حوزه نقوش معماری و آرایه های وابسته به معماری نداشته باشیم.

گنبد تاریخی سلطانیه دارای 8 ایوان است

مدیر پایگاه میراث جهانی گنبد سلطانیه هم با بیان اینکه گنبد تاریخی سلطانیه دارای 8 ایوان است و تزئینات در فضای داخلی واقع شده است، می گوید: طی 2 سال اخیر توانستیم بخش اعظم فضای داخلی ایوان ها را مرمت کنیم و در حال حاضر یک ایوان که معروف به ورودی و طبقات است را آغاز نموده ایم و تا 6 ماه دیگر آماده خواهد شد.

میر موسی انیران با بیان اینکه در حال حاضر 8 مرمت کار که آموزش های لازم را دیده اند کار مرمت را انجام می دهند و سرعت عمل ما نسبت به گذشته چند برابر شده است، می افزاید: در رواق داخلی 90 درصد کار به اتمام رسیده و 85 درصد مرمت رواق بیرونی هم به اتمام رسیده است.

وی ادامه می دهد: سال گذشته لایه برداری تزئینات در رواق جنوبی که توسط ایتالیایی ها یک لایه حفاظتی در سال های قبل از انقلاب روی آن کار شده بود و کسی قبلاً ندیده بود را آغاز نموده ایم که ریزترین و پرکارترین تزئینات در این قسمت است.

تنها جایی که کلمه الملک و نام مبارک حضرت علی (ع) با خط دیگری استفاده شده است در قسمت رواق جنبوده است حُسنی که در این کار بوده این است که تزئینات را باز نموده ایم و دیده ایم در این قسمت چه چیزی است و مرمت نموده ایم و به نمایش گذاشته ایم.

انیران با بیان اینکه تنها جایی که کلمه الملک و نام مبارک حضرت علی (ع) با خط دیگری استفاده شده است در همین قسمت بوده است، می گوید: حُسنی که در این کار بوده این است که تزئینات را باز نموده ایم و دیده ایم در این قسمت چه چیزی است و مرمت نموده ایم و به نمایش گذاشته ایم.

وی با بیان اینکه 24 چشمه طاق داریم که 3 چشمه طاق بسته بوده و باز شده است، می افزاید: کسی که به سقف نگاه می نماید می تواند به راحتی پیوستگی تزئینات را ببیند و یکی از بهترین کارهایی که در میراث جهانی انجام می گردد و نخستین بار است که این کار اتفاق می افتد و می تواند باعث جذب گردشگر گردد.

گنبد و ارگ تاریخی سلطانیه و همچنین شهر سلطانیه دارای ظرفیت ارزشمندی برای رونق گردشگری است، ظرفیتی که با توجه به فعالیت های انجام شده در این مجموعه تاریخی گردشگران داخلی و خارجی زیادی را به سمت خود کشانده است.

دشت سلطانیه به استناد مدارک باستان شناسی پایگاه استقرارهای مختلفی از هزاره های پیش از تاریخ و سرچشمه رودخانه های زنجانرود و ابهر رود است. این دو رودخانه پس از قدرت دریافت از آب های تحت الارضی چمن سلطانیه در طول جهت و کنار شاخه های فرعی خود به نوعی باعث پدید آمدن و قوام سکونتگاه های مختلفی شده اند.

در مورد تاریخچه شهر سلطانیه می خوانیم: هنگامی که ارغون خان (پسر آباقا خان) چهارمین ایلخان مغول بر اریکه سلطنت تکیه زد، تصمیم گرفت در محل سلطانیه فعلی شهری بنا کند. بدین رو دستور داد قلعه ای که دور باروی آن 12 هزار گام باشد، از سنگ تراشیده بسازند. ارغون پس از آغاز احداث ساختمان این قلعه درحالی که هنوز نیمه کاره بود در آن مسکن گزید و به سال 691 هجری قمری درگذشت و در همان جا به خاک سپرده شد.

عرض دیوارهای قلعه به اندازه ای بود که چهار سوار به آسانی می توانستند در کنار هم بر روی آن حرکت نمایند. گنبد سلطانیه هم در شهر سلطانیه در استان زنجان واقع شده است و یکی از شاهکارهای معماری ایران در دوره ایلخانی است. این گنبد در حدفاصل سال های 704 تا 712 قمری، به دستور اولجایتو پادشاه مغول، معروف به سلطان محمد خدابنده و با تولیت و نظارت خواجه رشیدالدین فضل الله همدانی ساخته شده است.

اولجایتو امر کرد آرامگاه باشکوهی برای وی بسازند. اولجایتو پس از طرح سلطانیه تصمیم گرفت که به تقلید از آرامگاه برادرش غازان خان، آرامگاه رفیع و باشکوهی برای خود بسازد به همین دلیل برای برپایی این آرامگاه، هنرمندان از هر سو به سلطانیه آمدند تا یکی از شاهکارهای عظیم دوره مغول را به عرصه ظهور برسانند.

بنای گنبد سلطانیه بر اساس طرح آرامگاه غازان خان که آن نیز از بنای آرامگاه سلطان سنجر در (مرو) الهام گرفته شده بود ساخته شد با این تفاوت که پلان آرامگاه سلطان سنجر مربع و پلان گنبد سلطانیه هشت ضلعی است. اگرچه تا حدود زیادی معماری آرامگاه سلطان سنجر در بنای سلطانیه تأثیر گذاشته، لیکن نکات ابتکاری در بنای اخیر به حدی است که آن را به صورت یکی از شاهکارهای هنر و معماری ایران درآورده است که بعدها نمونه و الگویی برای احداث تعداد زیادی از ابنیه این دوره شد.

بانیما: قدرت گرفته از سیستم مدیریت محتوای بانیما