بهره مندی از ظرفیت ایران برای تبیین حقوق بشر اسلامی در عرصه بین المللی

به گزارش جعبه مهر، محمود حکمت نیا بر این باور است که کشور های اسلامی باید با تبادل نظر ها و پژوهش های مکرر و همکاری مراجع علمی و جوامع فرهنگی، تبیین مورد وفاقی را از حقوق بشر اسلامی ارائه بدهند و زمینه اجرایی شدن آن را در سطح بین المللی فراهم کنند.

بهره مندی از ظرفیت ایران برای تبیین حقوق بشر اسلامی در عرصه بین المللی

به گزارش گروه سیاسی خبرنگاران، انتشار اعلامیه حقوق بشر اسلامی در مقابل اعلامیه دنیای حقوق بشر که در مواردی با مبانی و فقه اسلامی تناقض دارد می تواند راهکاری جمعی برای ارزش گذاشتن به حقوق انسان ها از نگاه اسلامی باشد.

در این راستا و هم زمان با سالروز گرامیداشت حقوق بشر اسلامی و کرامت انسانی، دکترمحمود حکمت نیا کارشناس حقوق بین الملل و فقه اسلامی به سوالات مطروحه در این خصوص پاسخ داده که مشروح آن را در ادامه می خوانید.

تدوین حقوق بشر اسلامی با لحاظ منابع معرفتی و مبانی حقوقی اسلامی

تحلیلی از حقوق بشر اسلامی و مهم ترین مؤلفه های آن برای ما بفرمایید؟

حقوق بشر، یکی از مقوله های بسیار مهم دنیا معاصر است و توجه به آن قبل از اینکه یک بحث علمی باشد به عنوان پاسخی به یک مسأله عظیم دنیای، مورد توجه نهاده شد و این ایده مطرح شد که اگر بشر بخواهد در دنیای پیچیده معاصر با توجه به توانمندی دولت ها در جامعه زندگی کند و ارتقا یابد، اولین شرط آن این است که حقوق اولیه وی به عنوان یک انسان و فارغ از عناصر و عوارض توسط جامعه و دولت ها مورد شناسایی و حمایت قرار گیرد و در نهایت کوشش گردد که این حقوق اجرایی گردد. اگرچه این بحث یک موضوع فلسفی و اخلاقی بوده و دارای جنبه های نظری فراوان است لکن این امر به عنوان یک موضوع سیاسی و حقوقی مطرح شد.

پس از جنگ دنیای دوم، دولت ها برای تهیه اعلامیه حقوق بشر کوشش زیادی کردند و با توجه به ادبیات آن دوره راه حلی که به ذهن سیاستمدران و اندیشمندان رسید تبدیل به اعلامیه کنونی شد. اما پس از آن اعلامیه اقدامات دیگری صورت گرفت که چطور می توان دولت ها را متعهد به اجرای آن کرد که نتیجه آن شکل گیری دو میثاق و تشکیل سازمان ها و نهادهای مختلفی بود.

در دهه معاصر نیز افزون بر اعلامیه و اسناد دنیای حقوق بشر، کاری که اجرا شده این است که برنامه اقدام برای تحقق حقوق بشر توسط کشورها با همکاری یکدیگر تدوین گردد. بنابراین باید بگوییم حقوق بشر و تبیین آن و ایجاد تعهد برای دولت ها یک اقدام بین المللی برای فایق آمدن نسبت به بعضی مسائل بوده و امروز وارد برنامه اقدام آن شدیم.

علی القاعده اعلامیه حقوق بشر گرچه یک بیانیه سیاسی و حقوقی است ولی نمی توان آن را از منابع و مبانی معرفتی اش جدا کرد . از همین رو کشورهای دیگر با توجه به این تجربه بشری کوشش کردند که رویکردهای دیگری هم به حقوق بشر داشته باشند. از جمله این رویکردها، رویکرد اسلامی به حقوق بشر است که کشورهای اسلامی کوشش کردند با لحاظ منابع معرفتی و مبانی حقوقی اسلامی نگاه خود را به مقوله حقوق بشر با سایر کشورها و دولت ها اعلام نمایند و طی بیانیه ای حق های بشری را با توجه به ساختار تمدنی و منابع معرفتی اسلامی استنباط و در 25 ماده این حقوق را مقرر بدارند که در زمان خود یک کار مهم و شایان توجه بوده است.

برای اعلامیه حقوق بشر اسلامی زحمات بسیاری کشیده شد و جالب است که بدانید بعضی از اندیشمندان شیعی مثل مرحوم علامه جعفری که در آن دوره حضور فعال داشتند، برای ورود به مقوله حقوق بشر دست به قلم می شوند و موادی را با توجه به برداشت ها و فهم خود از حقوق بشر می نویسند. در نهایت کوشش های دانشمندان مسلمان دول اسلامی منجر به تدوین حقوق بشر اسلامی شد.

چگونگی تبیین حقوق بشر اسلامی در سطح بین الملل با توجه به مبانی دینی

آیا اعلامیه حقوق بشر اسلامی ضمانت اجرایی دارد؟ این سند چه نقشی در وحدت اسلامی دارد و راه کار پیشنهادی شما برای اینکه اعلامیه در عرصه عملی شکلی پویا به خود گیرد، چیست؟

ماهیت اعلامیه حقوق بشر اسلامی، بیانیه و اعلامیه است و بنابراین ماهیت الزام آوری ندارد. علی القاعده کشورهای اسلامی با توجه به فرهنگ و پایه های معرفتی خود احتیاج به این بیانیه و اعلام موضع نسبت به حقوق بشر داشتند. البته باید توجه کنیم که کشورهای اسلامی عضو معاهدات حقوق بشری هستند و تعهدات بین المللی را ذیل مباحث حقوق بشری پذیرفته اند. پس با دو بحث روبرو ایم؛ یکی اینکه کشورهای اسلامی با توجه به مبانی فقهی جامعه خود متعهد به رعایت قواعد دینی و فقهی بوده و از سوی دیگر خود را به معاهدات بین المللی متعهد ساخته اند و در نتیجه هنجارهای حقوق بشری متعارف را پذیرفته اند.

بحث دوم این است که کشورهای اسلامی با توجه به مبانی دینی تلقی خود از حقوق بشر را چگونه بیان می نمایند. در واقع باید به سوالات در مورد اینکه از منظر مبانی دین اسلام، بشر دارای چه حقوق پایه ای است و این حقوق پایه چطور شناخته می گردد و چطور حمایت و به اجرا درمی آید، جوابگو باشند. این دو بحث با هم مختلف است ولی ارتباط نزدیک دارند. به نظر می رسد که کشورهای اسلامی برای روبروه با مقوله حقوق بشر هر دو بُعد را باید مورد توجه قرار دهند.

یکی اینکه از منظر اسلام چه دیدی نسبت به حقوق بشر دارند و کوشش نمایند که با گفت وگوهای مداوم و پژوهش های مکرر و همکاری مراجع علمی و جوامع فرهنگی، تبیین مورد وفاقی را از حقوق بشر ارائه بدهند و زمینه اجرایی شدن آن را در سطح بین المللی فراهم بیاورند که این همان رویکردی است که حقوق بشر اسلامی به عنوان یک سند و یک اعلامیه دارد.

جهت دوم این است که کشورهای اسلامی به عنوان عضوی از معاهدات حقوق بشری، نسبت خود را با توجه به مبانی فقهی با اسناد بین المللی روشن نمایند که این با بحث اول متفاوت است چون در اینجا تعهدات بین المللی را پذیرفته اند و عضو سازمان های بین المللی حقوق بشری هستند و متعهد به اجرا.

در اینجا بعضی از مفاد حقوق بشری با مبانی واحکام فقهی هماهنگی ندارند، در اینگونه موارد چه باید کرد؟ این یکی از بحث های مهم هم به لحاظ ملی و به لحاظ بین المللی است که باید در ارتباط با آن اندیشید و به این مساله پاسخ داد که چگونه و با چه مکانیزمی تعهدات بین المللی را اجرا کنیم به گونه ای که با مبانی دینی هم ناسازگار نباشد.

شناسایی استلزامات حقوق بشر اسلامی در سطح ملی و بین المللی

با توجه به اظهارات شما چگونه می توان با استناد و تبیین سند حقوق بشر اسلامی، صندلی آن در عرصه بین المللی را ارتقا داد؟

در هر صورت بحث حقوق بشر اسلامی چه در سطح طراحی و چه در سطح روبروه اسلامی با اسناد بین المللی هر دو از موضوعات مهم است و می تواند از موضوعات مهم همکاری کشورهای اسلامی در دو سطح ملی و بین الملی باشد.

در سطح ملی در بیشتر مفاهیم حقوق بشری با تعهدات بین المللی حتی به لحاظ دینی هماهنگی وجود دارد، اما در مواردی تفاوت و تعارضاتی وجود دارد ولی در عین حال با برداشت از حقوق بشر اسلامی آنچه که به نظر می رسد اهمیت دارد طراحی برنامه اقدام برای تحقق حقوق بشر است که در سطح ملی صورت بگیرد و استلزامات این حقوق شناسایی گردد و برنامه های اجرایی آن تعیین گردد.

باید حدود اختیارات دولت ها در اجرا و حمایت از این اعلامیه براساس یک پشتوانه علمی طراحی گردد که به نظر بنده برای ایران چنین بحثی بسیار لازم است که بتوانیم برنامه اقدام حقوق بشری کشورمان را به درستی تبیین کنیم.

به لحاظ بین المللی هم حمایت از حقوق انسان ها با استناد به حقوق بشر در دیگر سرزمین ها بسیار مهم است و دولت ها می توانند با توجه به مفاد حقوق بشر شرایط سایر ملل را مورد توجه قرار دهند و درباره آن اظهارنظر نمایند. افزون بر این در مجامع بین المللی،کشورهای اسلامی می توانند با همکاری ها و جهت گیری های مشترک سیاسی و معرفتی و حقوقی نسبت به مقوله حقوق بشر ، برنامه های اقدامی داشته باشند.

البته چون این روبروه در سطح بین الملل دارای رویکردهای سیاسی است، علی القاعده با چالش هایی هم روبه رو است؛ لذا در حوزه بین الملل دو اقدام مهم برای کشورهای اسلامی متصّور است . در حوزه نظری و معرفتی و فقهی، ورود به مقوله حقوق بشر برای مجامع آکادمیک، حوزوی، دانشگاهی برای ارتباط با دیگر کشورها تا حدودی آسان تر است ولی به لحاظ سیاسی با مصاحبه و یارگیری های بین المللی می توان در زمینه پیشبرد حقوق بشر فعالیت کرد.

نباید با حقوق بشر صرف تبیین و ماده بندی آن برخورد کرد. احتیاج به برنامه اقدام در سطح ملی و بین المللی دارد که این برنامه اقدام خود احتیاج به مباحثات و مطالعات نظری عمیق دارد. امیدوارم بتوانیم با توجه به ظرفیت جمهوری اسلامی ایران و مبانی نظری و فقهی گسترده ای که در اختیارمان است با همکاری یکدیگر برنامه های اقدامی در سطح ملی و بین المللی برای تحقق حقوق بشر اسلامی انجام دهیم.

منبع: خبرگزاری دانشجو
انتشار: 5 مهر 1399 بروزرسانی: 6 مهر 1399 گردآورنده: mehrbox.ir شناسه مطلب: 6976

به "بهره مندی از ظرفیت ایران برای تبیین حقوق بشر اسلامی در عرصه بین المللی" امتیاز دهید

امتیاز دهید:

دیدگاه های مرتبط با "بهره مندی از ظرفیت ایران برای تبیین حقوق بشر اسلامی در عرصه بین المللی"

* نظرتان را در مورد این مقاله با ما درمیان بگذارید