بیوگرافی جلیل شهناز، نوازنده تار و سه تار ایرانی - جعبه مهر

بیوگرافی جلیل شهناز

جلیل شهناز، در سال 1300 در اصفهانبه دنیا آمد. تقریباً همه اعضای خانواده وی با موسیقی آشنایی داشتند و در رشته هایمختلف هنر از جمله تار، سه تار، سنتور و کمانچه به مقام استادی رسیدند. پدرش شعبان خانعلاقه وافری به موسیقی اصیل ایرانی داشت و علاوه بر تار که ساز اختصاصی او بود، سه تارو سنتور هم می نواخت. عموی او غلامرضا سارنگ سارنج هم از نوازندگان کمانچه بود. جلیل شهناز، از کودکی به موسیقیعلاقه مند شد و نواختن تار را در نزد عبدالحسین شهنازی و برادر بزرگ خود حسین شهنازکه به خوبی ساز می نواخت، آغاز کرد. پشتکار زیاد و استعداد شگرف جلیل به حدی بود کهدر سنین جوانی از نوازندگان خوب اصفهان شد.

در کتاب موسیقی دانان ایرانینوشته پژمان اکبرزاده آمده است: شهناز نوازندگی در رادیو اصفهان را از سال 1328 آغازکرد و در سال 1336 به دعوت سازمان رادیو به تهران آمد و در برنامه های گوناگونی مانندبرنامه گلها، ارکستر حسین یاحقی و... به عنوان تکنواز و همنواز به فعالیت پرداخت. ویهمچنین در گروه یاران ثلاث همراه با تاج اصفهانی و حسن کسایی و گروه اساتید موسیقیایران کنسرت های بسیاری را در داخل و حارج از ایران اجرا نمود. شهناز در برنامه هایجشن هنر شیراز نیز حضوری فعال داشت.

این نوازنده تار در طول زندگی هنریخود با هنرمندان والای کشور از جمله فرامرز پایور، حبیب الله بدیعی، پرویز یاحقی، همایونخرم، علی تجویدی، منصور صارمی، رضا ورزنده، امیر ناصر افتتاح، دنیاگیر ملک، اسداللهملک، حسن کسائی، محمد موسوی، تاج اصفهانی، ادیب خوانساری، محمودی خوانساری، عبدالوهابشهیدی، اکبر گلپایگانی، حسین خواجه امیری، محمد رضا شجریان، حسن زیرکخواننده بزرگکرد، علی اصغر شاه زیدی، طباطبائی و محمد اصفهانی همکاری داشته است.

جلیل شهناز در دهه 1360 همراه با فرامرزپایور سنتور، علی اصغر بهاری کمانچه، محمد اسماعیلی تنبک و محمد موسوی نیگروه اساتید موسیقی ایران را تشکیل داد و با این گروه، مسافرت های متعددی به کشورهایاروپایی، آسیایی و آمریکا داشت. وی در سال 1383 به عنوان چهره ماندگارهنر و موسیقی برگزیده شد. همچنین در 27 تیر سال 1383، مدرک درجه یک هنری معادل دکترابرای تجلیل از یک عمر فعالیت هنری به جلیل شهناز اهدا شد. در سال 1387، محمدرضا شجریان، گروهیکه با آن کار می کرد را به افتخار جلیل شهناز، گروه شهناز نام گذاشت. جلیل شهناز، علاوه برنواختن تار،که ساز اختصاصی اوست، با نواختن ویولون، سنتور و تمبک و آواز -سه تار نیز آشنایی کاملدارد؛ که تمام فایلهای صوتی استاد موجود است و در درجه استادانی چون یاحقی -پایور می نوازد.معروف است که او در شیوه نوازندگی می تواند با ساز خود علاوه برنواختن، آواز هم بخواند. کیومرث، علیرضا، فرشته، فریبا،فروزنده و نوشین از فرزندان استاد شهنار هستند که در کشورهای آمریکا، فرانسه و ایراناقامت دارند.

درباره شیوه نوازندگی جلیل شهناز

در آیین نکوداشت جلیل شهناز و درویشخان در فرهنگسرای هنر در سال 1385 گفته شده است:

حسن کسائی: شناخت موسیقی کار هرکسینیست. همه موسیقی را گوش می دهند و دوست می دارند اما کسی که سره را از ناسره تشخیصبدهد و بتواند درک مقاماتی را که استاد شهناز نواخته اند داشته باشد بسیار نادر است.همه ساز می زنند و همه خوب ساز می زنند ولی قدرت نوازندگی و محفوظات و لحظات موسیقیکه آقای شهناز می دانند و اجرا کرده اند، چیزی که در دست همگان باشد نیست. یعنی ردیفموسیقی ایران نیست. قدرت آقای شهناز در جواب دادن و دونوازی خارق العاده است. من60 سال با ایشان همنوازی کرده ام و ساز بنده با ساز شهناز گره خورده است.

محمدرضا شجریان: ساز شهناز در منزندگی می کند و من با ساز شهناز زندگی می کنم. من تنها خواننده ای هستم که خودم راشاگرد جلیل شهناز می دانم. ساز این نوازنده بی بدیل، یک ساز آوازی است؛ برخلاف دیگرنوازنده ها که 80 درصد سازی می زنند و فقط 20 درصد آوازی. جلیل شهناز به بیان واقعیدر نوازندگی تار رسیده است؛ چرا که در گیرودار ردیف و تقلید از دیگران نماند و مانندآبشاری خروشان در جریان است.

داریوش پیرنیاکان: جلیل شهناز هنرمندیاست که زاوایای بسیاری در سازش نهفته است. وی علاوه براشراف کامل بر ردیف و رموز آن،ویژگی منحصربه فردی دیگری نیز داشت. جواب آوازهای شاهکار و بی نظیر، استفاده از تمامامکانات ساز، نواختن بسیاری از گوشه های مهجور، رعایت جمله بندی در نوازندگی از جملهویژگی های نوازندگی جلیل شهناز است.

استادپرویز یاحقی: شهناز دفتر تاررا بست

یک عمر توان به ساز دمساز شدن وز ساز نواختن سرافراز شدن

صد سال توان به تار مضراب زدن اما نتوان جلیل شهناز شدن

درگذشت جلیل شهناز

جلیل شهناز پس از یک دوره بیماریصبح روز دوشنبه 27 خرداد 1392 در بیمارستان آراد درگذشت محمدرضا شجریان پس از درگذشتجلیل شهناز گفت: استاد جلیل شهناز در من شور و عشق آفرید و من با صدای تار شهنازبدین جا رسیدم و کلمه استاد فقط لایق شهناز و استاد جلیل شهناز را بسان حافظ که تکرارناشدنی ست و با احترام به تمام نوازندگان تار پس از استاد شهناز باید دفتر تار ایرانبسته شود.

پس از درگذشت جلیل شهناز، رامیزقلی اف نوازنده برجسته تار در جمهوری آذربایجان پیام تسلیتی به همین مناسبت از طریقسفارت جمهوری اسلامی ایران ارسال نمود.

آثار جلیل شهناز

- آلبوم عطرافشان همراهبا تمبک محمد اسماعیلی.زبان تار تا تمبک دنیاگیر ملک...

- کتاب گل های جاویدان پانزدهقطعه برای تار و سه تار. نت نگاری: هوشنگ ظریف. انتشارات سرود، تهران، 1379. برخیاز آلبوم های جلیل شهناز:

• حضور در برخی شماره های مجموعهآلبوم آشنایی با شیوه آواز استاد غلامحسین بنان
• غم زده همایون خرم، جلیل شهناز،امیرناصر افتتاح
• پانزده قطعه برگزیده برای تار
• تار و ترمه
• شور و زندگی
• عشق و زندگی
• انتظار دل، خلوت گزیده باصدایاستاد محمدرضا شجریان
• نرگس مست باصدای حسام الدین سراج
• سکوت باصدای شادروان ایرج بسطامی
• گل من باصدای ایرج حسین خواجهامیری
• تمنای وصال باصدای عبدالحسین مختاباد
• کنسرت اساتید موسیقی ایران باصدایشهرام ناظری و اجرای گروه اساتید موسیقی ایران
• کرشمه نرگس باصدای سیامک شجریان،برادر استاد محمدرضا شجریان
• شمع لرزان اسدالله ملک، جلیل شهناز،منصور صارمی، دنیاگیر ملک
• دل شیدا باصدای شهرام ناظری واجرای گروه اساتید موسیقی ایران
• دفتر تار
• عطرافشان
• افتخار آفاق
• باغ نوا
• رهاورد
• زبان تار
• آوای جان
• آوای شهناز
• قطره شبنم اسدالله ملک، منصورنریمان، مجید نجاحی، جلیل شهناز، فرهنگ شریف، فضل الله توکل، دنیاگیر ملک
• حماسه ایران ادیب برومند، جلیلشهناز، پرویز یاحقی، دنیاگیر ملک
• چهارباغ گروه اساتید موسیقی ایران
• نوبهار باصدای علی رستمیان
• دل من باصدای علی رستمیان
• یاران زنده رود جلال الدین تاجاصفهانی
• به اصفهان رو جلال الدین تاج اصفهانی
• موج آتش همایون خرم، جلیل شهناز،امیرناصر افتتاح
• صد سال تار هنرمندان مختلف ازجمله جلیل شهناز، محمدرضا لطفی و...
• چهار مضراب
• شب مهتاب باصدای علی رستمیان
• نغمه نوروزی باصدای علی رستمیان
• راز جواد معروفی، پرویز یاحقی،جلیل شهناز، دنیاگیر ملک، محمد اسماعیلی
• مهر پرویز یاحقی، جلیل شهناز،امیرناصر افتتاح
• نوید بهاری
• شهناز شهنواز
• پانزده قطعه برای تار
• چهارباغ

منبع: ویکی پدیا