مدل توسعه باید با فرهنگ بومی هماهنگ باشد، جنگ مالی ژئوپلتیک در دنیا جریان دارد - جعبه مهر

خبرنگاران؛ در سال های اخیر بحث الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، مباحث مختلفی را پیرامون ضرورت های طرح و تدوین چنین الگویی بوجود آورده است. در خرداد 1390، رهبر معظم انقلاب با صدور حکمی، ضمن صدور دستور تاسیس مرکز الگوی اسلامی-ایرانی پیشرفت، اعضای آن را منصوب کردند. در این حکم آمده است:

با توجه به عزم جدی برای دستیابی به الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت و لزوم استفاده همه جانبه از ظرفیت های موجود در عرصه های علمی (حوزه ای و دانشگاهی) در جهت فراهم سازی مقدمات تدوین الگو و توسعه گفتمانی و فراوری علم در این حوزه، مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت تشکیل می گردد.

اینک بعد از 7 سال، مرکزی الگوی اسلامی-ایرانی پیشرفت، سند الگوی پایه اسلامی-ایرانی پیشرفت را منتشر نموده است.

به همین دلیل خبرنگار فارس مصاحبه ای با پروفسور استوارت سیم استاد دانشگاه نورث امبریا انگلستان انجام داده است که از نظر می گذرد.

سیم پژوهشگری شناخته شده در حوزه اقتصاد سیاسی، مباحث توسعه، دنیای شدن، پست مدرنیسم، پساساختارگرایی، پسامارکسیسم، نظریه فرهنگی و نظریه انتقادی به شمار می آید.

سیم مؤلف و ویراستار بیش از 30 کتاب است و مقالات متعددی نیز نگاشته است.

فارس: در نظریه های توسعه بعضی برای توسعه یافتگی، توسعه سیاسی را مقدم بر توسعه مالی می دانند و بعضی نیز برعکس توسعه مالی را مقدم بر توسعه سیاسی قلمداد می نمایند و شواهد تاریخی اروپا را مثال این امر می دانند. به نظر شما کدام یک بر دیگری در توسعه یافتگی تقدم دارد؟

استوارت سیم: فرضیه ای در فرهنگ غرب می گوید در صورتی که توسعه سیاسی توسط پیشرفت مالی قوی پشتیبانی نگردد کُند و نامتعادل خواهد شد. مسلما هر دو به طور تنگاتنگ با هم در ارتباطند ولی سیاستمداران غربی کلید دموکراسی لیبرال را پیشرفت مالی می دانند. هرچند استدلال هایی بر خلاف این وجود دارد. چین اکنون اقتصاد بسیار پیشرفته ای دارد ولی این باعث هیچ حرکت قابل توجهی به سوی شکل غربی دموکراسی که سیاستمداران غربی امیدوار بودند چین از آن پیروی کند نشده است.

فارس: بعضی نظریه پردازان معتقد هستند که هر فرهنگ و جامعه ای احتیاجمند الگو و مدل بومی برای توسعه و پیشرفت است. در واقع آنها معتقد هستند که نمی گردد از الگوهای توسعه و پیشرفت موجود برای هر جامعه ای بهره برد و هر جامعه و فرهنگی پیچدگی ها خاص خود را دارد. نظر شما چیست؟

استوارت سیم: مدل غربی دموکراسی لیبرال با اقتصاد کاپیتالیستی بازار آزاد چیزی است که سیاستمداران غربی در به وجود آوردن یک زندگی باکیفیت موثرترین عامل می دانند و این چیزی است که آنها به خاطر آن در دنیای در حال توسعه شرکت نموده اند.

ولی این به طور ویژه خاص غرب است و لزوما برای فرهنگ های دیگر که تاریخ بسیار متفاوتی داشته اند مناسب نیست. مدل چینی کاپیتالیسم اداره کشور(یعنی اقتصاد سرمایه داری که دولت موتور محرکه آن است) در آنجا که یک بافت غیر غربی است موثر بوده؛ هرچند روشن نیست که آیا این می تواند بدون آنکه با تغییرات سیاسی پشتیبانی گردد به طور قطع ادامه پیدا کند یا نه.

هم دولت های غربی و هم دولت چین در رقابتند تا شبکه ای از کشورهای در حال توسعه را به وجود آورند که با آنها تجارت نمایند. در نتیجه یک جنگ مالی در معنی ژئوپلیتیک آن در جریان است. کشورهای در حال توسعه می توانند انتخاب نمایند کدام مدل برای فرهنگ آنها مناسب تر است. البته زمانی که کشوری مشتری گروه انتخاب شده اش می گردد باید هزینه های سیاسی آن و اینکه بخشی از استقلال خود را ازدست می دهد را نیز در نظر بگیرد.

فارس: بر اساس نظر بعضی صاحبنظران سه دهه برنامه توسعه سازمان ملل دستاورد واقعی نداشته است. اگر شما موافق این نظر هستید، چرا برنامه های توسعه سازمان ملل نتوانسته منجر به موفقیت گردد؟

استوارت سیم: من نمی گویم آنها کاملا ناموفق بوده اند. بخش های از سازمان ملل مانند یونسکو و سازمان بهداشت دنیای در بسیاری از کشورهای در حال توسعه تاثیر داشته اند ولی سازمان ملل قدرت سیاسی محدودی دارد و هیچ کشوری موظف به انجام آنچه این سازمان می گوید نیست.

آمریکا ممکن است اگر با قطعنامه ای موافق نباشد از آن خارج گردد و این سازمان کاری نمی تواند انجام دهد. برای بسیاری کشورهای غربی نیز سازمان ملل صندلی بالایی ندارد. ترامپ به شدت مخالف سازمان ملل است. برای مثال ترامپ قابلیت این را دارد که مشوق رشد مالی و سیاسی باشد نفوذ سازمان ملل را کاهش دهد.

فارس: ایران کشوری در حال توسعه است. چه مدل مالی برای رشد و توسعه کشوری مثل ایران باید مورد توجه باشد؟ آیا مدل های ارائه شده از سوی بانک دنیای که تقریباً ناآشنا با فضای بومی و فرهنگی این کشور است می تواند راه توسعه را برای ایران هموار کند؟

استوارت سیم: نظر من گزینه دوم است. مدلی که با هویت و فرهنگ این کشور هماهنگ باشد ولی این خیلی سخت است که بر اساس مدل خاص خود توسعه یافت؛ تجارت با دنیا به طور اجتناب ناپذیر بر اینکه چگونه کشور در حال توسعه ای مانند ایران قدرت مالی خود را می سازد تاثیر می گذارد.

اگر این احتیاجمند سرمایه خارجی باشد متاسفانه با گروه هایی مانند صندوق بین المللی پول سر و کار خواهد داشت که ممکن است شرایط سختی را برای دریافت نمایندگان یاری بگذارد. کشورهای در حال توسعه احتیاج دارند هم با غرب و هم با کشورهای قدرت های مالی پیشرفته ای مانند چین همکاری نمایند ولی همواره باید دقت نمایند تا اجازه ندهند منابع طبیعیشان توسط آنها مورد سوء استفاده قرار گیرد و سود آنها از بین برود.