کاخ شیروان شاهی باکو، جاذبه تاریخی مهم آذربایجان، عکس - جعبه مهر

طی حملات امپراتوری عثمانی و روسیه به باکو، بخش هایی از کاخ به سرقت رفت و متروک شد. کاخ شیروان شاهی که در طیّ چند قرن متروک به جای مانده بود، در سال 1964 به طور رسمی به اسم یک موزه اعلام شد. از آن موقع به بعد بیشتر مورد توجه و حمایت دولت آذربایجان نهاده شد. کاخ شیروان شاهی باکو در فهرست میراث جهانی یونسکو هم ثبت و از این رو مورد استقبال تورهای باکو واقع شد. عکس کاخ شیروان شاهی باکو بر روی اسکناس 10.000 مناتی آذربایجان به تصویر کشیده شده است.

تاریخچه قصر شیروان شاه باکو

باکو در زمان شیروان شاه خلیل الله اول و پسرش فاروق یاسر، مرکز آذربایجان بود. ساخت و ساز قصر از قرن سیزدهم شروع و تا قرن 16 ادامه یافت و همزمان با آن، مرکز آذربایجان از Shemakha به باکو انتقال یافت. بعضی عقیده دارند که این ساختمان به اسم یک بنای یادبود در اطراف مقبره Seyyid Yaxya Bakuvi که یک صوفی Helwati عظیم بود ساخته شد. بعضی مورخان هم اعتقاد دارند این ساختمان به اسم کاخ حاکم مورد استفاده قرار می گرفت.

به علت نبود شواهد لازم، این دو نظریه را نمی توان به طور صد در صد پذیرفت. تاریخچه دقیق قصرها و سازه های تاریخی و کهن معمولاً به واسطه کتیبه هایی که در این سازه ها وجود دارد مشخص می گردد. به علت آنکه هیچ کتیبه ای از زمان ساخت اولیه آن در ساختمان قصر باقی نمانده است، تاریخچه آن شفاف نیست. پس از پیروزی صفویان و تسخیر باکو به وسیله آن ها در سال 1501، دستور خروج صفویان از قصر صادر شد.

در پی آن، این قصر در طول قرن ها خالی ماند و ساختمان آن رو به افول رفت. با گذر زمان، مردم باکو این سازه را با اسم کاخ کاروانسرای باکو شناختند. این اصطلاح به تاریخ نگاران روسی هم منتقل شد و برای نخستین بار به وسیله بارتولد (Bartold) اسم شد. در راهنمای سفر به باکو اطلاعات اولیه در خصوص این شهر خواهید داشت.

تا سال 1501 هیچ اطلاعی در خصوص ساختمان قصر پیدا نشد تا اینکه بر اساس یکی از chronicle های فارسی، مشخص شد که سپاه شیروانشاه فرخ یاسر، پسر خلیل الله، در شماخا از شاه اسماعیل اول، شاه سلسله صفوی باخت و فرخ یاسر در این نبرد کشته شد.

سربازهای شاه اسماعیل به باکو رفته ، آنجا را محاصره نموده و پس از چند حمله این شهر را هم تسخیر کردند. به این ترتیب ساختمان قدیمی و اصلی شیروانشاه به دستور شاه اسماعیل منهدم شد. بعد از مدتی، شهر باکو و کل ناحیه آن و بعلاوه شیروان، به وسیله فرمانداران صفوی اداره می شد. اطلاع دقیقی در خصوص افرادی که در نیمه اول قرن شانزدهم در کاخ زندگی می کردند و در آنجا اقامت داشتند وجود ندارد.

در نیمه دوم قرن شانزدهم، جنگی میان صفویان و امپراطوری عثمانی در گرفت تا اینکه در سال 1578 ترک ها باکو را فتح کردند. از زمان حکومت امپراطوری عثمانی در محوطه قصر، دروازه کاخ و محدوده اطراف آن از سمت شرق حفظ شد. از کتیبه ای که در دروازه شرقی قصر قرار گرفته است این نتیجه حاصل شده که این بخش طی حکمرانی سلطان ترک عثمانی، سلطان مراد سوم بنا شد. از ادبیات و نوشته های ترکیه ای هم این گونه بر می آید که در آن موقع پادشاهان ترک در این قصر زندگی می کردند. کتیبه موجود در دروازه شرقی گواه این مدارک است.

از قرن هفدهم، کاخ شیروان شاهی خالی ماند و هیچ مقام دولتی در آن سکونت نداشت. رئیس راهبان صومعه و نماینده مأمور اصفهان، Capuchin Pater Raphael در مقاله خود در سال 1660 قصر شیروان شاه را با اسم قلعه باکو توصیف کرد و اطلاعاتی در خصوص تخریب و ویرانی آن داد. در سال 1723، باکو به وسیله نیروهای پیتر اول محاصره و شهر بمباران شد. در اواسط قرن نوزدهم کاخ به بخش نظامی روسیه منتقل شد. اداره نظامی روسیه تعدادی از کاخ ها را احیا کرد و در آن دوره بازسازی قابل توجهی که تسهیلات کاخ را به انبارها برای تجهیزات نظامی تطبیق می داد انجام شد.

بازسازی هایی که به وسیله بخش نظامی انجام شد، همراه با بازسازی قطعات تخریب شده، منجر به تخریب بعضی از بخش های کاخ شد. گنبدها، لوح های صلیب و پنجره های همه اتاق ها و سالن های طبقه دوم تخریب و با سازه های مسطح و پهن جایگزین شد. طی این دوره، کلیسای ارتدوکس باکو در صدد تخریب کاخ بر آمد تا آن را به کلیسای جامع باکو تبدیل کند. اما این پرونده به وسیله مقامات تزار رد شد، زیرا در آن موقع قصر به اسم یک انبار عظیم کاربرد داشت.

در بخش شمالی کاخ، یک ورودی به سمت طبقه دوم ساخته و یک حفره بسیار عظیم در دیوار آن ایجاد شد تا به وسیله آن، ارابه های اسب دار بتوانند به طبقه دوم قصر راه پیدا نمایند. پس از انجام این تغییرات، تغییراتی هم در بخش شرقی ساختمان ایجاد شد و طی آن پلکان هایی به این بخش اضافه شد و در کل در حیاط جنوبی دیوار سنگی ایجاد شد که در موقع فرار از آن استفاده نمایند. از نیمه اول قرن نوزدهم دیوارهای ساخته شده کاخ مورد حفاظت نهاده شد.

در سال 1920، دولت شورای امنیت آذربایجان اقداماتی را برای حفاظت از بنای یاد شده شروع کرد. از سال 1920، تمیز کردن کاخ و تعمیرات جزئی شروع شد و همزمان با آن، آنالیز های باستان شناسی هم صورت گرفت و تا سال 1924 ادامه یافت.

پس از آن، تعمیرات و بازسازی های گسترده ای بین سال های 1932 تا 1934 تحت نظر AzCUOP و سازمان بازسازی دولت موسکو انجام گرفت و طی اقداماتی که صورت گرفت، کاخ شیروان شاهی به موزه تاریخی آذربایجان، AzFAN داده شد و مشخص شد که این سازه تاریخی متعلق به این کشور است. در طی بازسازی هایی که انجام گرفت، طرح اصلی طبقه دوم به علت این کاربری قصر به اسم موزه مطرح شد، مورد بازسازی قرار نگرفت. طرح طبقه اول به طور کامل بازسازی شد.

در سال های 1937-1938 تحت راهنمایی باستان شناسی به نام V.N. Leviatov کاوش های باستان شناسی در کاخ انجام شد و تعداد زیادی مصنوعات تاریخی مربوط به قرن های 12-15کشف شد. کاوش های باستان شناسی عمقی که در سال 1945 به وسیله لویتاوف در قلمروی مجموعه کاخ انجام شد، حکایت از وجود بقایای یک محله مسکونی داشت؛ قطعات زیادی از محصولات سرامیک و سکه هایی که طی این عملیات انجام شد، قدمت این محله مسکونی را به قرن هشتم هجری می رساند.

در سال 1960 میلادی، از این سازه به اسم یک ساختار معماری محافظت شده و در سال 1964 از آن به اسم یکی از موزه معماری استفاده شد. در سال 1992 هم کارهای ترمیم تازه شروع شد تا اینکه در سال 2000 میلادی کمیته یونسکو کاخ شیروانشاهی باکو را که قطعه ای مهم در تاریخ آذربایجان است، در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار داد. این سازه باستانی اولین موردی است که در آذربایجان ثبت جهانی شد. در سال 2006 بازسازی های کاخ به اتمام رسید و در سال 2017 گواهی علو درجه به آن اعطا شد.

برای اینکه اطلاعات کامل تری از تاریخ باکو داشته باشید در ابتدا باید بدانید باکو کجاست سپس به مطالعه مراکز دیدنی این شهر بپردازید.

ساختار و معماری کاخ شیروان شاه

یکی از جاهای دیدنی باکو کاخ شیروان شاه است که قدیمی ترین بخش از سرمایه آذربایجان و مروارید معماری این کشور است. ساختمان کاخ شیروان شاهی باکو که در 2 طبقه بنا شده است، شامل ساختمان اصلی کاخ، دو مسجد با مناره، مخزن آب، بقایایی از یک حمّام، دروازه مراد یا دروازه شرقی و بعلاوه مقبره سید یحیی باکویی است. مقبره پادشاه خلیل الله، مادر و پسرانش هم در قصر شیروان شاه باکو است. در مجموع، 52 اتاق در کاخ وجود داشت که با گذر زمان و آسیب های وارده به آن، بسیاری از اتاق ها نابود شد. طبقه اول مورد استفاده خدمتکاران بود و طبقه دوم آن به شاه و خانواده اش اختصاص داشت.

معماری کاخ با تاکید بر هنر تمدن اسلامی قرون وسطایی اجرا شده است. طبقات ساختمان با سه راه پله پیچ در پیچ به هم راه پیدا می نمایند. دیوارهای کاخ طوری ساخته شده بود که به اسم سدّ دفاعی در برابر دشمنان جنگجو که اغلب به شهرهای پادشاهی شیروان شاه حمله می کردند، عمل کند.

بخش های مختلف قصر شیروانشاهی آذربایجان

ساختمان اصلی (کاخ): ساختمان اصلی کاخ در واقع یک سازه دو طبقه است که ساخت آن در سال 1411 شروع شده بود و در کل 52 اتاق داشت؛ 27 اتاق در طبقه اول و 25 اتاق در طبقه دوم (در حال حاضر در طبقه دوم 16 اتاق وجود دارد). قسمت های بیرونی ساختمان اصلی به وسیله سه راه پله پیچ در پیچ به هم مرتبط هستند.

دیوان خانه

دیوان خانه قصر شیروانشاهی باکو را در حیاط شمالی قصر می توان پیدا کرد. دیوان خانه در واقع یک غرفه سنگی کوچک است که از سه طرف با گذرگاه های طاق دار احاطه شده است.

مسجد کی قباد

مسجد کی قباد که به مسجد قدیم هم معرف است در اواخر قرن چهاردهم و اوایل قرن پانزدهم، پس از تخریب ساختمان قدیمی کاخ ساخته شد. در سال 1918 مسجد قدیمی در آتش سوزی سوخت. تصویر این مسجد و شرح مختصری در خصوص آن در مقاله آندری پاولینوف، که در سال 1888 از باکو بازدید نموده بود و مسجد را دیده بود، در شماره سوم مجله مصنوعات باستان شناسی قفقاز (مسکو، 1893) منتشر شد. امروزه در محلی که قبلاً صندلی مسجد بود دو ستون، بخشی از دیوار و بعلاوه بام آن به جای مانده است.

مسجد کاخ شیروان شاهی باکو

ورودی شرقی

ورودی شرقی به نام دروازه مراد هم شناخته می گردد. این ورودی در سال 994 هجری قمری (1585- 1586) به وسیله معماری به نام امیر شاه که از مردمان حومه تبریز بود ساخته شد. در مقایسه با دیوان خانه، شکل و ظاهر ورودی شرقی تا حدودی ساده تر بوده و قسمت بالایی آن با یک کتیبه به زبان عربی تزئین شده است. بر خلاف سایر ورودی ها، این مدخل همچون دروازه ها گسترده تر است.

آرامگاه سید یحی باکویی

آرامگاه هشت ضلعی سید یحی باکویی که در نیمه دوم قرن پانزدهم ساخته شد را می توانید در حیاط جنوبی و در کنار کاخ پیدا کنید.

حمام

در حیاط پایینی یک به جای مانده هایی از یک حمام وجود دارد. تاریخ دقیق ساخت این حمام مشخص نیست اما پیشنهاد شده است که حمام موجود، در قرن پانزدهم در واقع یک کاخ بوده است. در طی انفجاری که در زمان های گذشته اتفاق افتاده بود، بازسازی هایی در آن صورت گرفت.

اودان یا مخزن آب

در فاصله نه چندان دور از حمام، اودان (ovdan) قرار گرفته است. اودان یک مخزن آب بود که آب حمام قصر را تأمین می کرد. آب به وسیله لوله هایی که در زیر زمین به کار گذاشته شده بود وارد اودان می شد.

قیمت بلیط، ساعات بازدید و آدرس کاخ شیروان شاهی باکو

قیمت بلیط این جاذبه توریستی 245.000 IRR است. بازدید از آن در تمامی روزهای هفته از ساعت 10:00 تا 18:00 (6 عصر) امکان پذیر است. اگر به پدیده های طبیعی علاقه مند هستید، می توانید پس از بازدید از قصر، از یانار داغ آذربایجان که در فاصله 25.7 کیلومتری (37 دقیقه) قصر قرار گرفته است هم بازدید نمایید.

Address: mkovskaya Side-street, 76, Baku, Azerbaijan.

اگر دیوارهای سنگی می توانستند حرف بزنند، حاکمان قرون وسطایی خود را ستایش می کردند که چنین سازه های شگفت انگیزی را با گنبدهای سنگی، مقبره ها و سالن هایی بنا نموده اند که پس از گذر بیش از 500 سال، همچنان پا برجا مانده اند.

bestcanadatours.com: مجری سفرهای کانادا و آمریکا | مجری مستقیم کانادا و آمریکا، کارگزار سفر به کانادا و آمریکا