سنقر؛ سرزمین گل های خورشید - جعبه مهر

ما اما می خواهیم از سنقری برایتان بگوییم که نه یک پرنده شکاری که شهری است در غربی ترین استان کشورمان؛ کرمانشاه. در شمال شرقی این استان، جایی که کوه بلند دالاخانی (به معنای آشیانه عقاب ها) در پهنای آن پا گرفته است، سرزمینی قرار گرفته است که امروزه نه به خاطر بازها و عقاب ها و پرندگان شکاری اش، که بیشتر به تخمه اش معروف است؛ تخمه سنقری که نام این شهرستان را بیش از داخل کشور که در دنیای بیرون از این مرزهای وسیع هم پرآوازه نموده است؛ در میان کشورهایی که خریدار تخمه های آجیلی و خوش طعم سنقر هستند.

حالا که این گزارش را برایتان می نویسیم یک ماه از فصل کاشت تخمه های آفتابگردان در شهر سنقر گذشته است و کشاورزان در حال تماشای قدکشیدن آرام گل های زیبای آفتابگردان در مزارعشان هستند. سنقر تابستان های گرمی دارد، این گرما که خسته گردد و بارش را ببندد و برود و پاییزِ سنقر از راه برسد، گل های آفتابگردان قد کشیده اند و صورتشان مثل خورشید عظیم و تابان شده است، با خال سیاه در وسط این خورشید که مسحورنماینده ترش می نماید.

آغاز پاییز، آغاز برداشت صدها هزار خورشید در دشت ها و مزارع سنقر است؛ در قطب فراوری تخمه غرب کشور. در حال حاضر سالانه بیش از 6000 تن تخمه آفتابگردان در شهرستان سنقر فراوری می گردد؛ تخمه هایی که یا می فرایند کارخانه های روغن کشی و تبدیل به روغن آفتابگردان می شوند یا پس از فرآوری، با آن پوست های نازک و سفید ابلق، تخمه آجیلی می شوند و از فروشگاه های داخل و خارج کشور سر درمی آورند. در شهرستان سنقر -که نام کامل آن سنقر و کلیایی است - طبق بعضی آمار، حدود 1300مزرعه گل آفتابگردان وجود دارد و 30 کارگاه فرآوری برای جداسازی و بودادن تخمه ها.

بجز مالکان آن 1300 مزرعه، حدود 300نفر کارگر فصلی از قِبَل این مزارع نان می خورند و 90 نفر هم از کارگاه های فرآوری. همه اینها که گفتیم دلنشین بود و تحسین برانگیز، به ویژه آن که این مزارع طلایی رنگ و چشم نواز می تواند مقصد جذاب بسیاری از گردشگران باشد، اما متاسفانه این چنین نیست، یعنی همه این زیبایی ها و ظرفیت ها که گفتیم آن طور که باید کام سنقری ها و کشاورزانش را شیرین ننموده و مثل همواره یک عامل مهم حرف اول و آخر را می زند؛ محصول سنقری ها یا با فرآوری یا خام و بدون فرآوری، به صورت فله ای و بدون بسته بندی به بازارهای داخل و خارج عرضه می گردد و سود و ارزش افزوده خورشیدهای مسحورنماینده را نصیب غیر می نماید؛ دردی که تقریبا بیشتر محصولات کشاورزی کشورمان با آن روبرو است.

خام، بدون فرآوری، بدون بسته بندی

حجت عظیمی، یکی از کشاورزان سنقر است که خورشید در مزرعه اش می کارد؛ درست مثل بسیاری دیگر از اهالی شهرستان سنقر و روستاهایش. عظیمی پیش از آن که بخواهد از زیبایی های مزرعه اش با ما سخن بگوید، از مشکلاتی که ذهن او و دیگر کشاورزان را درگیر نموده، صحبت می نماید: مهم ترین مشکل ما بحث خام فروشی آفتابگردان آجیلی است، زیرا این نوع تخمه بدون فرآوری خاصی و عمدتا به صورت فله ای عرضه می گردد و آن طور که باید سودی دست کشاورزان را نمی گیرد. حداقل کاری که برای آفتابگردان سنقر انجام می گردد، بودادن آن است.

این که تخمه سنقر نیست!

وجود برندهای غیراصلی به نام تخمه سنقر هم مشکل دیگری است که این کشاورز به آن اشاره می نماید و می گوید: گاهی بعضی تخمه های آفتابگردان بی کیفیت که معین نیست در چه منطقه ای فراوری شده به عنوان تخمه سنقر عرضه می گردد که کیفیت و مزه خوبی ندارد و باعث خدشه دارشدن برند تخمه سنقر و کلیایی خواهد شد. عظیمی با بیان این که بعضی وانت ها یا دستفروشان هر نوع تخمه آفتابگردانی را با عنوان تخمه سنقری می فروشند، می افزاید: این تخمه ها گاهی اصلا کیفیت خوبی ندارد و چون بهای ارزانی دارد مردم آن را می خرند و فکر می نمایند طعم تخمه سنقر همین است، حال آن که آفتابگردان سنقر شهرت جهانی دارد.

از امسال تخمه ها در سنقر فرآوری می شوند

سراغ مدیر جهاد کشاورزی شهرستان سنقر و کلیایی می رویم تا حال و روز مزارع آفتابگردان شهرستان را از او جویا شویم. عبدا... خسروی پیش بینی می نماید میزان فراوری آفتابگردان آجیلی در امسال در شهرستان به بیش از 5700 تن برسد.

به گفته عبدا... خسروی امسال سطح زیر کشت آفتابگردان در شهرستان سنقر و کلیایی نزدیک به 2500 هکتار است که عواملی مثل کاهش بارندگی و کمبود منابع آبی آن را به میزان 300هکتار نسبت به سال گذشته کاهش داده است؛ کاهشی که به خاطر شرایط آب و هوایی و کاهش شدید بارندگی احتمالا در انتظار سایر محصولات کشاورزی هم باشد.

از هر هکتار مزرعه آفتابگردان معمولا 2.3 تن تخمه استخراج می گردد که ممکن است در بعضی مزارع مرغوب این میزان افزایش هم داشته باشد. این محصول به دلیل نبود تجهیزات صنعتی به صورت فله و در بسته های 50 کیلویی به فروش می رسد و بازار مصارف خانگی را از دست می دهد.

مدیر جهاد کشاورزی شهرستان سنقر و کلیایی با تایید مشکلاتی کشاورزان درباره آن سخن می گویند، درخصوص نحوه فرآوری این محصول این گونه شرح می دهد: در گذشته واحدهای مدرن فرآوری تخمه در سنقر وجود نداشت و عمده فرآوری که روی این محصول صورت می گرفت به صورت سنتی بود نه صنعتی که البته این موضوع دلایل متعددی داشت و یکی از مهم ترین آنها پای کار نیامدن سرمایه گذاران بود. اما از امسال و با افزایش سطح زیر کشت تخمه آفتابگردان در سنقر، واحد فرآوری تخمه آفتابگردان با ظرفیت 3000 تن در سال کار خود را آغاز نموده و در زمینه بسته بندی و... فعالیت دارد.

خسروی یکی از مهم ترین نیازهای سرمایه گذاران را تامین تسهیلات دانسته و می گوید: خوشبختانه اکنون تسهیلات کم بهره مناسبی در این زمینه در نظر گرفته شده که امیدواریم سرمایه گذاران بیشتری را جذب کند.

سرزمینی ناشناخته اما جذاب برای گردشگران

مزارع آفتابگردان شهرستان سنقر و کلیایی قدمتی 50 ساله دارند؛ این به آن معناست که از چند دهه پیش سنقر به یکی از زیباترین مناطق کشورمان تبدیل شده؛ شهرستانی با 1299 مزرعه طلایی و خورشیدهای درخشان که قدم زدن در میان آنها می تواند هر حال ناخوشی را خوش کند و سو به هر چشم بی جان ببخشد و گل شادی روی چهره های درهم کشیده برویاند.

این حال خوش به ویژه در دشت سطر دست یافتنی تر است، زیرا عمده گل های آفتابگردان سنقر در این دشت می روید.

این معجزه مزارع و دشت های وسیع گل آفتابگردان است؛ معجزه ای که تا به امروز به چشم نیامده و برای بهره برداری از آن فکر نشده است.

این را بگذارید کنار تخمه آفتابگردان سنقری که به دلیل شرایط مساعد آب و هوایی غرب کشورمان طعم و مزه خاص و مطلوبی دارد و در فهرست خوش طعم ترین تنقلات است. گفته می گردد هر 20 کیلوگرم تخمه آفتابگردان معادل یک بشکه نفت ارزش و ارزآوری دارد. درآمدزایی و اشتغال زایی بخش گردشگری آن هم که حساب و کتاب دیگری دارد.

مهدی خالوندی، کارشناس گردشگری، صنایع دستی و میراث فرهنگی است و اعتقاد دارد تخمه سنقر می تواند برندی برای سوغاتی های این شهرستان باشد.

به گفته او، مزارع آفتابگردان سنقر و کلیایی هم این ظرفیت را دارد که به عنوان یک جاذبه گردشگری مهم، گردشگران زیادی را به سوی خود بکشاند. اتفاقی که در عین سادگی سخت است، زیرا تا به امروز هیچ طرح و برنامه جامعی برای آن اجرا نشده و این منطقه حتی به درستی به وسیله رسانه ها معرفی نشده است.

این کارشناس البته اذعان می نماید که در سال های گذشته اقداماتی برای معرفی تخمه سنقر انجام شده که از جمله آنها می توان به برگزاری جشنواره آفتابگردان اشاره نمود که متاسفانه اکنون به دلیل شیوع کرونا و پرهیز از تجمعات این جشنواره نیز برگزار نمی گردد و امیدواریم با عبور از این شرایط دوباره شاهد برپایی چنین رویدادهایی باشیم.

سنقر به جز مزارع چشمنواز آفتابگردان و تخم خوش طعمش، جاذبه های دیگری هم دارد که می تواند روزها و لحظات خوشی برای گردشگران ایجاد کند؛ جاذبه هایی طبیعی مثل سراب ها و چشمه ها و جاذبه های تاریخی که بعضی از آنها بازسازی شده و آماده بازدید هستند. کباب اسمعلی سنقر و فرش سنقری هم می تواند در کنار تخمه سنقری در فهرست سوغاتی های این شهر قرار بگیرد.

فاطمه کمانی - جام جم- کرمانشاه

مجله سرگرمی: مجله سرگرمی و گردشگری