قلب تهران در دست تعمیر - جعبه مهر

منطقه12 تهران که از آن با عنوان بافت تاریخی پایتخت یاد می گردد، 72 درصد محدوده تهران دوره ناصری و صد درصد تهران دوره صفوی را در خود جای داده است. شهرداری این منطقه در برنامه های خود تبدیل تکه دوازدهم پایتخت را به ویترینی فاخر برای تهران دنبال می نماید. احیای بناهای تاریخی مانند سرای کاظمی و خانه دبیرالملک و مرمت ساختمان های واجد ارزش تاریخی در محدوده مرکزی شهر در همین راستاست. مجموعه این اقدامات موجب شده که اکنون بخش خصوصی هم در کنار مدیریت شهری برای باززنده سازی بناهای هویتی وارد گود گردد.

آمارهای اعلام شده درباره تعداد بافت های قلب تاریخی پایتخت که واجد ارزش تاریخی هستند، به 1100 واحد می رسد. برای بعضی از این بناها شناسنامه صادر شده است و بعضی دیگر در مراحل ثبت و البته بسیاری هم در انتظار ثبت در میراث فرهنگی هستند تا شاید بتوانند از گزند روزگار و تخریب های گاه و بیگاهی که انتظارشان را می کشد، نجات پیدا نمایند. در سال های اخیر افزایش آگاهی های عمومی، پیگیری دستگاه های متولی حفظ و حراست از ابنیه های تاریخی واجد ارزش میراثی و نیز تعامل بیشتر و بهتر دستگاه ها و ارگان ها با نهادهای مسئول سبب شده است بخشی از آثار تاریخی در این منطقه از انزوا خارج و با سرمایه گذاری های اجرا شده احیا شوند و به حیات شهری بازگردند.

مدیرگردشگری شهرداری منطقه12 در این باره می گوید: منطقه با 24 موزه، 180 بنای ثبتی، 600 بنای تاریخی قابل گردشگری و یک بنای ثبت شده جهانی، موقعیت ممتازی در حوزه تاریخی و گردشگری پایتخت دارد. به گفته فرشاد شهیدزاده یکی از مقاصد گردشگران داخلی و خارجی، قلب تاریخی پایتخت است: سال گذشته، حدود 600 هزار نفر از منطقه و بناهای تاریخی آن بازدید کردند. نوروز سال جاری، 360 هزارنفر از منطقه 12 و نقاط دیدنی آن دیدن کردند که این موضوع سبب کسب رتبه نخست این منطقه در جذب گردشگر در تعطیلات نوروزی شد. 2 درصد از این تعداد را گردشگران خارجی تشکیل می دهند. مدیر گردشگری منطقه، یکی از دلایل رشد حضور گردشگران را اجرای طرح های مرمت و احیای بناهای تاریخی و بازگشایی بعضی از این بناها برای نخستین بار در چند دهه گذشته می داند: مرمت و احیای خانه های تاریخی و سر در بناهایی که واجد ارزش هستند، از برنامه هایی است که در سال های اخیر از سوی شهرداری منطقه برای صیانت از بناهای تاریخی اجرا شده است. از جمله این اقدامات می توان به احیا و مرمت سرای کاظمی، خانه دبیرالملک، حمام نواب و بسیاری دیگر از آثار تاریخی اشاره نمود.

• مرکزی فرهنگی برای مرکز پایتخت

پایین تر از میدان فردوسی در خیابان سروش الدین تقوی نبش کوچه بهداشت کارخانه ای متروکه به نام آرگو وجود دارد که شناسنامه اش می گوید متعلق به دوره پهلوی اول است و نخستین کارخانه صنعتی کشور. این به آن معنی است که این کارخانه یکی از معدود کارخانه های باقیمانده آن دوره در تهران است که البته حال و روز خوشی نداشت تا زمانی که حمیدرضا پژمان آن را دید و قصد تملکش را کرد. او با سرمایه شخصی و با یاری دریافت از معماران ایرانی خارج از کشور مدتی است این بنا را که در آستانه ریزش کامل قرار داشت محکم کاری نموده و کوششش را برای تبدیل این کارخانه به موزه ای در قلب تاریخی پایتخت شروع نموده است. اکنون بیش از 2 سال است که روند مرمت و نوسازی کارخانه شروع شده و در فرایند مرمت این اثر، برای جلب هنرمندان و گردشگران به این مکان نمایشگاه های مختلف برگزار شده است.

شهردار منطقه هم روند نوسازی و مرمت کارخانه را به صورت جدی پیگیری می نماید و بر این باور است فرایند جلوگیری از تخریب یکی از آثار زیبا و تاریخی شهر به دست جوانان علاقه مند و تبدیل آن به مرکزی فرهنگی، در آینده نویددهنده بازگشت زندگی به قلب تاریخی پایتخت و نهادینه شدن فرهنگ حفاظت از این بناهاست. به نظر می رسد با این روند آینده بهتری برای کارخانه قدیمی آرگو که روزگاری متعلق به ارباب جمشید بوده است، رقم بخورد.

• مرمت مخروبه ای که حالا دیدنی است

خانه کاظمی یا همان سرای کاظمی در محله عودلاجان تا سال 1389 در چنان وضعی بود که کارشناسان میراث فرهنگی هم باور نداشتند که بتوان آن را مرمت کرد. سرای کاظمی یکی ازکامل ترین بناهای تاریخی شهر تهران و یکی از شاهکارهای معماری در دوران خود بوده که در محدوده نقشه صفوی سال 1209 تهران و درون حصار طهماسبی تهران قرار داشته است و از این رو، برای حفظ آن کوشش زیادی شد. بنای این خانه با یاری کارشناسان میراث فرهنگی از تخریب صددرصدی نجات یافت و با تملک آن از سوی شهرداری در سال1389، مهر تأییدی بر ادامه حیات این بنای پرارزش تاریخی زده شد. در سال های پس از تملک شهرداری، هر ساله مرمت های جزئی در این بنا انجام شد و به تازگی با زیباسازی آن و مرمت بخش هایی که احتیاج به تعمیرات داشت، این بنا از جلال و جلوه ای خاص برخوردار شده است. در و پنجره های چوبی با شیشه های رنگی، نقش و نگارهای زیبای جان گرفته بر دیوار، فضای زیبای سبز و سنتی، بهار دلنشینی را به گردشگران هدیه می نماید و زندگی را دوباره در این اثر ارزشمند تاریخی تهران جاری نموده است.

• رؤیای عزت الله انتظامی محقق می گردد

بعید است آنهایی که دل در گرو هنر به ویژه تئاتر دارند، نام تماشاخانه تهران یا همان نصر را نشنیده باشند. تماشاخانه ای که نخستین و مدرن ترین سالن اجرای تئاتر ایران محسوب می شد اما گذر زمان و اتفاق های بسیار در آن سبب شد این تماشاخانه که گنجینه ای از خاطرات گذشته تهران را در دل خود به امانت نگه داشته است از نگاه ها پنهان گردد. تماشاخانه نصر که علی نصر پدر تئاتر ایران، مدیریت آن را به عهده داشت، تنها محلی برای تئاتری ها و اجرای نمایش نبود. بلکه فعالیت های فرهنگی و حتی سیاسی در آن انجام می شده که از آن جمله می توان به انتشار مجله تهران مصور در طبقه بالای تماشاخانه و وقوع حادثه ترور احمد دهقان مدیر تماشاخانه در خرداد سال 1329 اشاره نمود. تماشاخانه نصر از آن سال به بعد دستخوش حوادث بسیاری شد.

سال 1337 چندین بار آتش گرفت و مرمت شد. پس از انقلاب، تماشاخانه تعطیل و سال 1367 با یاری جهاد دانشگاهی دوباره جان گرفت. اما سال 1381 به دلیل فرسودگی بیش از حد، دوباره تعطیل شد و مهرماه همان سال، به عنوان اثری ملی به ثبت رسید. با ثبت ملی این بنا، سال 1387 کار مرمت تماشاخانه شروع اما به دلیل کمبود بودجه، کار ناتمام ماند. مرحومعزت الله انتظامی سال ها پیش یکی از رویاهای خود را بازگشایی تماشاخانه و تبدیلش به موزه ملی تئاتر اظهار داشت. به این دلیل، دی 1396، با توافق میان شهرداری تهران، کمیته امداد و جهاد دانشگاهی این بنا به تملک شهرداری در آمد تا موزه ملی تئاتر در این محل تأسیس گردد. در فروردین سال جاری با اقداماتی که از سوی شهرداری انجام شد، برای مدت محدودی تماشاخانه تهران پس از 3 دهه، درهای خود را به روی مردم باز کرد تا عکس ها، نوشته ها و اسناد فراوانی از دست اندرکاران تماشاخانه و هنرمندان بر جای مانده در این سالن در معرض دید عموم قرار گیرد. به این ترتیب رؤیای آقای بازیگر به واقعیت تبدیل شد و نخستین سالن مدرن تئاتر ایران دوباره احیا شد.

• برزین ضرغامی-مدیرعامل سازمان زیباسازی شهرداری تهران
• احیای لاله زار با مدیریت واحد

خیابان لاله زار به عنوان مرکز فرهنگ و هنر مدرن تهران قدیم شناخته می گردد که در یک قرن اخیر، اتفاق های فرهنگی و هنری فراوانی در این محدوده رقم خورده و در تاریخ پایتخت به ثبت رسیده است. بر این باورم نگاه شهرداری تهران به خیابان لاله زار، نگاهی میراثی و تاریخی است که پیوند عمیقی با هنر و فرهنگ پایتخت به ویژه درحوزه تئاتر و سینما دارد. چنین شرایطی سبب می گردد که بدانیم اگر تصمیم داریم خیابان لاله زار را احیا کنیم، احتیاج به زمان طولانی است و احیای تاریخی، فرهنگی و هنری یک خیابان نمی تواند در زمان کوتاهی به انجام برسد. خوشبختانه در گذشته سازمان زیباسازی شهر تهران با خرید و مرمت بعضی بناهای تاریخی در این محور، قدم هایی را در این محدوده برداشته بود اما شهردار تهران بر این باور است که مدیریت واحدی برای چنین اقدامی باید وجود داشته باشد تا همه طرح ها، نقشه ها و مطالعات کلان در این محدوده با مدیریت واحدی به انجام برسد. از این رو معاونت شهرسازی و معماری به عنوان متولی اصلی این حوزه مسئولیت اجرای طرح ها را برعهده گرفته است.

مجله سرگرمی: مجله سرگرمی و گردشگری