هنوز از زلزله های گذشته درس عبرت نگرفته اند - جعبه مهر

به گزارش خبرنگاران، بهروز عمرانی در آئین افتتاح دومین همایش تخصصی دوسالانه توانمندسازی میراث معماری و شهری در برابر زلزله که شنبه چهارم اسفند در موزه ملی ایران برپا شد، سرپل ذهاب شهر حلوان قدیم را از کانون های زلزله خیز منطقه زاگرس معرفی کرد که در سده چهارم و ششم هجری قمری زلزله های ویرانگری در آن اتفاق افتاده و گفت: امروز شهر حلوان در حاشیه شهر کنونی سر پل ذهاب نهاده شده است که در زلزله سال گذشته کمترین آسیب به شهر سرپل ذهاب وارد آمد، اما تقریبا تمام واحدهای ساختمانی مسکن مهر ویران شد و بیشترین تلفات انسانی در این واحدهای مسکونی به وجود آمد.

به گفته وی، این در حالی است که به نظر می رسد نکته تجربه آموزی از بناها و بافت های تاریخی مورد توجه قرار نگرفته است، چون متاسفانه مسئولان از این تجربه تاریخی درس نگرفته اند و بار دیگر در همین محدوده تخریب شده در حال بازسازی و احداث واحدهای مسکونی جدید هستند.

او گفت: فلات ایران با داشتن توالی بسیار طولانی، استقرارهای انسانی و بیش از صدها هزار اثر باستانی قابلیت بالقوه زیادی برای مطالعات دیرین لرزه شناسی دارد اما دانش ما در زمینه زلزله های قدیمی بسیار ناچیز است، حتی یکی از دلایل این اتفاق نبود توجه کافی به بحث زلزله در زمان فعالیت های باستان شناختی و عملیات پیگردی در مرمت بناهای تاریخی است.

سرپرست پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری با اشاره به این که ایران به واسطه موقعیت جغرافیایی، شرایط اقلیمی و وضعیت زمین شناختی از جمله کشورهای حادثه خیز دنیا است و از نظر جغرافیایی در منطقه ای نهاده شده که صفحه های تکتونیک به همدیگر برخورد و باعث ایجاد تغییراتی در پوسته زمین می شوند، اضافه کرد: هر چند فلات ایران با داشتن توالی بسیار طولانی استقرارهای انسانی و بیش از صدها هزار اثر باستانی قابلیت بالقوه زیادی برای مطالعات دیرین لرزه شناسی دارد، اما متاسفانه دانش ما در زمینه زلزله های قدیمی بسیار ناچیز است. حتی شاید یکی از دلایل این امر نبود توجه کافی به مبحث زلزله به هنگام فعالیت های باستان شناختی و عملیات پیگردی در مرمت بناهای تاریخی باشد.

عمرانی با بیان اینکه به نظر می رسد بخش اعظم سکونتگاه ها در زلزله تاریخی در کنار گسل ها تشکیل شده اند، اضافه کرد: به عنوان مثال یکی از گسل های اصلی زاگرس در منطقه بین دینور و نهاوند نهاده شده است که محوطه های گودین و گیان در این گسل نهاده شده اند. حتی تعداد زیادِ گورها و نبود آشکار استقرارهای بعدی نشان از تغییرات سیاسی ـ مالی دارد که پس از زمین لرزه مورد بحث نهاده شد.

او گفت: در طول تاریخ بیش از یک هزارساله شهر تبریز، با وجود افزایش سطوح جمعیتی تمایلی به همجواری با گسل فعال شمال تبریز نداشته اند و زلزله های مکرر سال های سوم، پنجم و هفتم هجری درباره پرهیز ساخت و ساز در کناراین گسل فعال آموخته بود.

وی کوتاه و متقارن کردن را از دیگر درس های زلزله و راهکارهای شان در برابر نیروی ویرانگر زلزله دانست و اضافه کرد: غفلت از اصول مهندسی بومی و تمرکز بخش اعظم ساخت وساز و صرف سرمایه ملی در کنار این گسل در حال شکل گیری بود، این در حالی است که فعالیت مجدد گسل یادشده نیز دور از انتظار نیست.

سرپرست پژوهشگاه با بیان اینکه بناها و بافت تاریخی نکته های بسیاری برای بازگویی دارند، اضافه کرد: در آنالیز پس از زلزله ماسوله تعیین شد که کنج ساختمان ها با استفاده از چوب کام و زبانه پوشانده شده بود و اتفاقا پس از زلزله گوشه ها و ساختمان ها سالم باقی مانده بودند. در تبریز نیز در طول تاریخ به تجربه با ترفندهای متعدد مانند سبک سازی و کاربرد کلاف های چوبی به ایستایی بنا منجر می گردد و با این وجود زلزله های سهمگین به حیات خود از یک سو و تداوم حیات اقتصاد فلات ایران به جهت واقع شدن در جهت جاده ابریشم از سوی دیگر پرداختند.

او گفت در جریان دومین همایش تخصصی توانمندسازی بناها و شهرها در برابر زلزله علاوه بر کاربرد شیوه های مرمتی و بهسازی لرزه ای درباره موضوع رفتار تاریخی هوشمندانه ساکنان فلات ایران، چرایی افول و سقوط سکونت گاه ها و درس آموزی از این تجارب کوشش نمایند و در عین حال برای حفاظتِ جانِ ساکنان این سکونت گاه ها و بازدیدنمایندگان از ابنیه و بافت هایی مانند بازارها، مساجد در قبل و بعد از زلزله چاره اندیشی گردد.

او اضافه کرد: امیدوارم با به دست ؛وردن تجربه کشورهای خطرپذیر و دریافت رویکرد پیشگیرانه و طرح های آماده سازی مناسب بتوان خسارت های ناشی از زلزله را به حداقل ممکن کاهش داد و در عین حال با مطالعه کالبدهای آسیب دیده از زمین لرزه ها از نظر ضعف های احتمالی تکنیکی در اقدام مرمتی آینده ترفیع این ضعف ها مبنای عمل قرار گیرند.

میراث شهری یکی از ارکان اصلی میراث فرهنگی است

علی رضا انیسی - دبیر علمی دومین همایش تخصصی توانمندسازی میراث معماری و شهری در برابر زلزله - نیز در این آئین با بیان اینکه موضوع زلزله و خطرات ناشی از آن برای مردم و آثار تاریخی بعد از زلزله بم در کشور مورد توجه نهاده شد، بیان نمود: سازمان میراث فرهنگی با توجه به گستردگی آثار تاریخی در ایران با امکاناتی که در اختیار دارد اقداماتی را انجام داده است.

او با اشاره به برگزاری اولین همایش تخصصی زلزله در سال 1395 در دانشگاه تهران گفت: این همایش با توجه به نظر کارشناسان حاضر با وجود مسائل فراوان به شایستگی برگزار گردید و مورد استقبال نهاده شد. در واقع این نوع همایش ها به دلیل تخصصی بودن مخاطبانی خاصی دارند، بنابراین در کمیته علمی کوشش کردیم جریانی را شکل دهیم که تنها متخصصان و علاقه مندان در آن حاضر شوند و در نهایت نتایج آن برای عموم بازگو گردد.

انیسی گفت: در این همایش با توجه به افزایش تعداد مقالات ارتقای تنوع و محتوا چشمگیر است، به گونه ای که بسیاری از مقالات با توجه به زمان بندی محدود امکان ارائه پیدا نکردند. با این وجود برای پی بردن به این که توان علمی و فنی جامعه در این حوزه تا چه اندازه است، این همایش ها برگزار می شوند.

او میراث شهری را یکی از ارکان اصلی در این همایش دانست و اضافه کرد: ایران با وجود آثار تاریخی فراوان در یکی از زلزله خیزترین نقاط دنیا نهاده شده است، بنابراین برگزاری این دست همایش ها می تواند در حفاظت میراث فرهنگی یاری قابل توجهی کند .

او در ادامه با بیان این نکته که زلزله تنها بناها را تخریب نمی نماید بلکه باعث از هم پاشیده شدن جوامع نیز می گردد، اضافه کرد: در اثر وقوع زلزله افراد جامعه مهاجرت نموده و میراث ناملموس نیز به مخاطره می افتد که این امر در آینده نزدیک آسیب های زیادی را وارد می نماید.

وی پژوهش، حفاظت و معرفی را سه رکن میراث فرهنگی دانست و گفت: در حوزه پژوهش، تا زمانی که شناختی از موضوع نداشته باشیم، نمی توانیم راهکاری ارایه دهیم، بنابراین پژوهشگاه می تواند در این حوزه یاری رسان باشد.از سوی دیگر در حوزه توانمندسازی آثار تاریخی نیز باید موضوعات زلزله، توانمندسازی و میراث معماری و شهرسازی را به صورت تخصصی بشناسیم. در سه دهه اخیر پیشرفت های زیادی در مورد موضوع زلزله مطرح شده ولی با این حال هنوز نمی توانیم آن را پیش بینی کنیم.

دبیر علمی دومین همایش تخصصی توانمندسازی میراث معماری و شهری در برابر زلزله اظهار کرد: هرچند ما در بحث زلزله به عنوان موضوعی تخصصی نمی توانیم وارد شویم، اما در موضوع توانمندسازی باید به یک ادبیات مشترک با سایر رشته ها برسیم، چون حجم مداخلات ما در این حوزه بسیار محدود است و نباید خدشه ای به اصالت اثر وارد کنیم.

انیسی با بیان اینکه در ایران با آثار تاریخی متعدد و متنوعی از نظر مصالح ، اقلیم و ... روبرو هستیم، اضافه کرد: در بحث توانمندسازی نباید سنت های گذشته را در روبروه با زلزله کنار گذاشته و فقط به یک مقوله مهندسی اکتفا کنیم. هر چند تکنیک ها و دانش ها در این حوزه عوض شده اند، اما منطق مقابله با زلزله باید در تداوم گذشته باشد.

مجله سرگرمی: مجله سرگرمی و گردشگری