یادداشت، خداحافظی با رهبر دنیا آزاد

به گزارش جعبه مهر، یکجانبه گرایی و رفتار غیرمسئولانه آمریکا به ویژه در دوران بحران ویروس کرونا باعث شده است که قدرت واشنگتن در ایجاد همگرایی بین متحدانش کاهش یافته و در نهایت کاخ سفید را از پایتخت های دیگر دورتر کند.

به گزارش خبرنگاران، جورج بوش پدر، رئیس جمهور اسبق آمریکا حدود 30 سال پیش و در واکنش به حمله عراق به کویت یک سخنرانی انجام داد و برای زمینه سازی حمله آمریکا به عراق در دهه 90 میلادی از هماهنگی کشورش با حدود 40 کشور سخن گفت. او گفت ما شبانه روز کوشش می کنیم تا مانع تجاوز عراق شده و تحریم های سازمان ملل را اجرا کنیم. من به گفتگوها با رهبران جهان ادامه می دهم.

روسای جمهور آمریکا از هر دو حزب جمهوریخواه و دموکرات، و به ویژه از جنگ جهانی دوم به بعد، کوشش نموده اند تا کشورشان را به عنوان رهبر جهانی مطرح نمایند که در مقاطع مختلف ایفای نقش می نماید و به عبارتی آن را رهبر جهان آزاد تلقی می نمایند. اما چندین سال است که آمریکا به واسطه نظامی گری، یکجانبه گرایی نقش رهبری خود را رو به افول می بیند و خود را وارد جهان پساآمریکایی نموده است.

رهبری یا به تعبیری دقیق تر قدرت ائتلاف سازی آمریکا در جهان یکی از مهمترین مولفه های موثری بوده است که در کنار قدرت اقتصادی و نظامی این کشور باعث شده بود واشنگتن به عنوان ابرقدرت یا قدرت مطرح جهانی طی دهه های گذشته در عرصه بین المللی ظهور و بروز داشته باشد. اما یکجانبه گرایی آمریکا که در دوران دونالد ترامپ وارد فاز جدیدی شده، واشنگتن را از صندلی قبلی خود دورتر نموده است.

ترامپ در مواجهه با موضوعات و توافقنامههای مختلف بین المللی که آمریکا یکطرف آن بوده رویکرد ناسیونالیستی در پیش گرفته و عمدتا از تاکتیک خروج استفاده نموده است. طبیعی است که چنین سیاستی حتی صدای متحدان واشنگتن را نیز در آورده است. بحران کرونا نیز در این زمینه مستثنی نبوده است.

رئیس جمهور آمریکا در 11 مارس امسال میلادی در واکنش به شیوع ویروس کرونا، به تحقیر اروپایی ها و ناکارآمدی آنها در مقابله با کوید 19 پرداخت و به فخرفروشی درباره توانمندی ها آمریکا پرداخت. توقف پروازهای بین آمریکا و اروپا باعث شد که عده ای در دو طرف آتلانتیک نگران سردی روابط طرفین شوند.

بحران کرونا در اصل یک آزمون جدی برای آمریکا بوده است تا اینکه کشوری که خود را ابرقدرت می داند ببیند چند مرد حلاج است. آمریکایی ها در میانه یک بحران انسانی عملکردی کاملا سیاسی داشتند. از اعمال تحریم های جدید علیه ایران گرفته، بجای برطرف تحریم ها، تا دزدیدن ماسک های کشورهای دوست خود در اروپا. چنین عملکردی حتی بعضی جناح های سیاسی در آمریکا را نیز به انتقاد واداشت؛ هر چند که بخشی از این نقدها ریشه در رقابت قدرت در واشنگتن دارد.

اما رفتار غیرمسئولانه آمریکا، کنتراست محسوسی را در کنار رفتار مسئولانه چین در یاری به کشورهای کرونا زده ایجاد کرد. درست است که ویروس کرونا ابتدا از ووهان چین سر باز کرد، اما بعدها کشورهای دیگری هم درگیر آن شدند. آمریکا که نخست به اظهارات سیاسی و تمسخر سایر کشورها پرداخته بود، الان در صدر کشورهای کرونا زده واقع شده است. ناتوانی دولت آمریکا برای مدیریت مطلوب اوضاع باعث شده است که مقامات آمریکایی، برای رهایی از تخریب وجهه خود، چین را مورد عتاب قرار دهند.

اظهارات سیاسی مقامات آمریکایی شاید تا حدودی به صندلی خدشه دار شده آمریکا وصله و پینه بزند، اما نمی تواند حقیقت را به کل انکار کند. چرا که مقامات آمریکایی در بحبوحه بحرانی جهانی همچنان مسیری ناسیونالیستی را دنبال می نمایند. طبیعتا چنین روندی بیشترین آسیب را به آمریکا وارد نموده و وارد خواهد نمود. صندلی و عملکرد آمریکا تا به حدی تنزل پیدا نموده است که وزرای خارجه گروه 7 در 25 مارس نتوانستند بیانیه ای مشترک درباره دردی مشترک صادر نمایند. علت ناکامی آنها اصرار مایک پامپئو، وزیر خارجه آمریکا بر ذکر عنوان ویروس ووهان در متن بیانیه بود. اتفاقات و اقدامات واشنگتن به خوبی نشان می دهد که آمریکا به جای یک قدرت هماهنگ نماینده، به عامل افتراق و اختلاف کشورها تبدیل شده است. و این یعنی قدرت ائتلاف سازی آمریکا در بحران قرار گرفته است.

جالب است کشوری که خودش مبدع نظم موجود بین المللی بوده است، علیه آن هم اقدام می نماید. ترامپ اخیرا گفت که تامین اقتصادی سازمان بهداشت جهانی را متوقف خواهد نمود. سازمان بهداشت جهانی، مهمترین سازمان بین المللی است که در بحران کرونا سعی نموده تا بین کوشش های بین المللی در زمینه مبارزه با کوید 19 هماهنگی ایجاد کند. تضعیف چنین سازمانی در چنین زمانی حساس تبعات جدی را برای جهان دارد که آتش آن دامن آمریکا را نیز می گیرد.

افراط آمریکا در استفاده از تنبیهات اقتصادی، دخالت نظامی و سیاسی آن در کشورهای مختلف و تخریب وجهه آن نزد افکار عمومی جهان باعث می گردد که به تدریج کسی در جهان چندان برای حرف آمریکا تره خرد نکند و این یعنی خداحافظی آمریکا با نقش رهبر جهان آزاد.