آیین های رمضان در کوچه پس کوچه های تاریخ کرمان - جعبه مهر

مردم ایران کهن از دیرباز مانند هر تمدن دیرینه ای، برای بسکمک از مناسبت های ملی و مذهبی خود، آیین های ویژه ای برگزار می کردند که پس از ورود اسلام به ایران نیز بسکمک از مناسبت های اسلامی، رنگ و بوی بیشتری به خود گرفت. رمضان نیز یکی از مناسبت های اسلامی است که پس از ورود به ایران رنگ و بویی ایرانی به خود گرفت و مردم این سرزمین کهن، آیین های رمضان را به شیوه خود برگزار می کنند. از جمله مردم کرمان که سنت های رمضان را در خود نهادینه و آن ها را بافرهنگ خود درآمیختند کرمانی ها دو رسم کلیدزنی و الله رمضونی را نسل به نسل از پدران خود آموختند و تا سال های نه چندان پیش هنوز این رسم در بین مردم کرمان جاری بود.

کلیدزنی و الله رمضونی دو سنت کهن کرمانی ها در ماه رمضان

ماه رمضان از دیرباز، حال و هوای ویژه ای را برای مردم کرمان به ارمغان آورده است، این ماه به واسطه معنویت حاکم بر آن دارای آداب و رسوم خاص خود است که در کرمان نیز این آداب و رسوم هرچند تغییراتی نسبت به گذشته داشته است، اما با شور و هیجان خاصی برگزار می شود.

مردم کرمان همزمان با ماه مبارک رمضان با برپائی آئین هایی از جمله الله رمضونی و کلیدزنی برگ دیگری از فرهنگ و رسوم غنی کرمان زمین در ماه میهمانی خدا را رقم می زنند.

نوای کوچه پس کوچه های ما

سنت های رمضان با خود تاریخچه ای طولانی به همراه دارند، مجتبی شفیعی معاون میراث فرهنگی کرمان در مورد دو سنت کرمانی ها در ماه رمضان (کلید زنی و الله رمضونی) می گوید: کلیدزنی یکی از آداب ورسوم مردم کرمان است که در شب های ماه مبارک برگزار می شود، در این مراسم زنی داخل یک کمو (الک) آینه، سرمه دان و یک جلد کلام الله مجید قرار داده به منازل اهل محل می رود و درحالی که صورت خود را با چادر پوشانده با کلید به کمو می زند.

او ادامه می دهد: اگر از سوی صاحب خانه پاسخ هایی چون چراغ بیاور و یا قند و شیرینی بیاور داده شود در این صورت زن کلید زن، امیدوار شده و کمک هایی را دریافت می کند، در غیر این صورت محل را ترک می کند.

شفیعی با بیان اینکه کلیدزن نباید تا آخر این برنامه حرف بزند (به خاطر اینکه شناخته نشود حرف نمی زند) می افزاید: صاحب خانه پس از گشودن در، آینه داخل سینی را برمی دارد و چهره خود را می نگرد، سپس مقداری شیرینی، قند یا پول داخل کمو (الک) قرار می دهد.

او ادامه می دهد: کلیدزن این عمل را با نیت از پیش تعیین شده انجام می دهد و در پایان صاحب خانه که می داند کلیدزن برای طلب حاجت آمده، می گوید: ان شاءالله حاجت روا بشید، در پایان خوراکی ها یا پول جمع آوری شده را به مستمندان می دهند.

این مراسم در سیرجان قدیم که به طور ویژه به زنان حاجتمند اعم از بیوه زنان، دوشیزگان جوان دم بخت یا زنان عقیم (بی فرزند) اختصاص داشته است به صورتی متفاوت برگزار می شد بدین گونه که درون یک کِمو (= غربال گندم) یک قطعه آئینه، یک عدد سرمه دان و قدری نبات می گذاشتند و درحالی که صورت های خود را می پوشاندند تا کسی آن ها را نشناسد، در محله های نزدیک به در خانه ها می رفتند. کلید زن ها جلوی هر منزلی که می رسیدند با کلید چوبی که در دست داشتند، کمو یا در خانه را می کوبیدند. زن صاحب خانه با شنیدن این صدا، در را باز می کرد و بدون اینکه سؤالی از آن ها بپرسد به نیت روشنایی و باز شدن گره از کار کلیدزن ها به آینه را برمی داشت، خود را در آن می دید و مقدار کمی از نبات داخل کمو را دردهان می گذاشت آنگاه سرمه دان را باز می کرد و به چشم خود سرمه می کشید. در پایان نیز مقداری خوراکی و پول و یا اگر این مراسم در نیمه آخر تابستان بود، دانه ای انار در کمو می ریخت و زن های کلیدزن به سوی خانهٔ بعدی می رفتند.

مردم سیرجان قدیم عقیده داشتند آنچه خوارکی هایی که کلیدزن ها از خانه ها جمع می کردند خواص بسکمک دارد و اگر شخصی حاجتمند باعقیده و ایمان از آن ها مصرف کند به حول خداوند حاجتش روا خواهد شد

الله رمضونی رسمی کهن در رمضان

الله رمضونی نیز بخشی دیگر از آداب ورسوم کرمانی را شکل می دهد که ایفاگر نقش اصلی آن بچه ها هستند؛ این رسم در شهرها و آبادی های استان کرمان برگزار می شود.

شفیعی در این خصوص می گوید: برای اجرای رسم الله رمضانی جوانان و بچه های هر محله با تشکیل گروه های پنج تا ده نفره از شب یکم ماه رمضان پس از افطار به در خانه ها می فرایند و اشعار الله رمضانیمی خوانند.

این گروه ها شب های ماه رمضان بر در خانه ها می زنند و با اذن صاحب خانه قطعه شعری را به این مضمون می خوانند:

الله الله رمضون / شیخ شیده الله عباس خزون/ رمضون اومده خوش نومش کنید/ گو و گوساله بقربونش کنید/ گو و گوساله که دستت نرسید/ خروس یک ساله قربونش کنید / تو که خیر دادی با ناز و نیاز / پیش پیغمبر باشی سرفراز / این در خانه رو ور (به) روزه/ صاحب این خونه مخمل دوزه/ این در خونه که رو ور مشهده/ صاحب این خونه داماد نشده بله بله بله بله /سلام کردم که سلامت باشین/ زیر علم سبز محمد باشین / شیر علی، شیر علی یا صاحب شیران علی / این خونه که روبر روزه / صاحب خونه که مخمل دوزه / شیر علی، شیر علی یا صاحب شیران علی / ما از آن بالای بالا اومدیم / ما از اون صندوق اعلاء اومدیم / داره می باره دانه دانه / اول آمدیم زدولتخانه/ سلام کردیم که سلامت باشین / زیر علم سبز محمد باشین / یا ثوابی، یا گناهی، یا کاسه آبی.

با تکرار هر بیت از این سروده بقیه می گویند: صل علی محمد صلوات برمحمد. و در پایان نیز این هدایا بین مستمندان هر محله تقسیم می شود.

او می گوید: کرمانی ها در روز و شب بیست و هفتم ماه رمضان نیز آیین های خاص خود را داشتند که عموماً در فضایی مشابه است، مثل پیرهن مراد که دوخت یک پیراهن در این شب برای دریافت مراد یا کیسه مراد، سنگ مراد، حلقه مراد و... است که در حقیقت همگی گرو نگه داشتن چیزی برای دریافت مرادی تا سال بعد بوده و اعتقاد عمومی بر این است که خداوند مراد آن ها را به خاطر این شب خواهد داد.

کرمانی ها و بیشتر خانم ها در روز 27 رمضان بین نماز ظهر و عصر، کیسه ای از پارچه سفید می دوزند و در داخل آن پول می گذارند و در آن را می دوزند و برای برکت روزی و پولشان، آن را داخل خانه نگهداری می کنند. در همین روز اگر کسی قرار است پارچه ای برای خیاطی آماده کند، آن را در مسجد برش می زنند و مرسوم است که هفت نفر خانم که نامشان فاطمه باشد، باید این چادر را برای آن دختر کوک بزنند تا بختش گشوده شود.

در همین روز پس از نماز ظهر و عصر، کسانی که مشکل دارند، برای گشایش کار یا مسائلشان 40 دانه جو جدا می کنند و به هرکدام از این جوها یک قل هوالله و درمجموع 40 قل هوالله می خوانند و با آب وضو تا سه روز آن ها را خیس می کنند و بعد از سه روز جوها را می کارند و هرروز با آب وضو به این جوها آب می دهند و باورشان این است که گره ای از مسائل آنان برداشته می شود و گشایش در مسائلشان ایجاد می شود.

معاون میراث فرهنگی می گوید: کرمانی ها در روزهای 28 و 29 ماه مبارک رمضان برای ملزم نشدن میزبان به پرداخت فطریه و بعضی نقاط استان، از رفتن به منزل یکدیگر خودداری می کنند.

سنت های رمضان، رسم همبستگی را به ما می آموزند

در فرهنگ عامه ایران که پیوستگی خاصی بافرهنگ اسلامی دارد، بعضی از ماه های سال اهمیت و جایگاه ویژه ای دارند. محرم، شعبان و رمضان را شاید بتوان مهم ترین ماه های هرسال از این حیث برشمرد. این موضوع البته بستگی تام و تمامی باروحیه مذهبی ایرانیان دارد که سنت های مذهبی و آئینی اسلام را رنگ و رونق افزون تری می بخشد، بعضی از این سنت ها در حال حاضر منسوخ و بعضی دیگر هنوز هم رواج دارد، فلسفه تمامی این آداب ورسوم در این ماه و دیگر ماه های سال ایجاد الفت و دل بستگی بیشتر و کمک به دیگران و ایجاد همدلی و وحدت در جامعه بود و در کلیه سنت هایی که به آن اشاره شد می توان این اصل را دریافت.

سنت های فراموش شده

هرچند برگزاری بعضی از این مراسم ها بسیار کم شده است اما هنوز هم هستند مردمی که در ماه رمضان اقدام به برگزاری مراسم های الله رمضونی و کلیدزنی می کنند و این سنت ها را به پا می دارند و درنهایت پولی که از این رسوم دریافت می کنند را به نیازمندان هدیه می دهند.

شرکت دور زمین: دور زمین | سفر به دور زمین هیچوقت اینقدر آسون نبوده! تور لحظه آخری، تور ارزان، اروپا، تور تایلند، تور مالزی، تور دبی، تور ترکیه