مـرگبارترین پاندمی های تاریخ - جعبه مهر

به گزارش گروه رسانه های خبرنگاران، در این روز های کرونایی، خبر هایی درباره احتمال شیوع یک بیماری واگیردار دیگر در دنیا منتشر شده که نگرانی هایی را به وجود آورده است. طاعون خیارکی، نامی که شنیدنش یادآور عظیم ترین مرگ دسته جمعی توسط بیماری طاعون سیاه است که هرچند به گذشته های بسیار دور باز می گردد، اما از شدت خوف آور بودنش کاسته نشده است.

هزاران سال است که بیماری های غیرمنتظره در دنیا وجود دارند و بشر از همان سال های نخستین حیات خود با آن ها دست و پنجه نرم نموده است. بسیاری از این اپیدمی ها، پیامد های ناباورانه ای بر جامعه بشری داشته اند؛ از تلفات عظیم انسانی گرفته تا مهاجرت، تحول در سبک زندگی و هزینه های هنگفت مالی.

به بهانه خبرساز شدن ماجرای طاعون خیارکی، در پرونده امروز براساس گستردگی مکانی و تلفات هر بیماری، به تعدادی از این اپیدمی های مرگبار تاریخ پرداختیم و احتمال شیوع طاعون خیارکی به صورت گسترده در دنیا را آنالیز کردیم. همچنین با حمید سوری، دکترای تخصصی اپیدمیولوژی و عضو ستاد ملی کرونا درباره تفاوت های کرونا با دیگر اپیدمی های مرگبار تاریخ بشر صحبت نموده ایم.

مرگ سیاه مرگبارترین پاندمی تاریخ

نام: طاعون سیاه

سال شیوع: 1347 تا 1351 میلادی

محل فراگیری: اوراسیا و شمال آفریقا

تعداد قربانیان: بین 80 تا 200 میلیون نفر

این اپیدمی ناشی از بیماری عفونی باکتریایی است که منجر به همه گیری عظیمی در اروپا و دنیا شد. عامل آن باسیل یرسینیا پستیس است که توسط برخی کک های بدن جوندگان مانند موش منتقل می گردد. امروزه این بیماری به سادگی با آنتی بیوتیک قابل درمان است.

اولین نشانه بیماری بوی بد دهان، سرگیجه و بعد تب و لرز، بدن درد و خستگی بود که به ورم غدد لنفاوی و سرفه های خونین منجر می شد. طاعون ابتدا در استان هوبئی چین شایع شد و در اواخر سال 1347 کشتی هایی که از آسیای مرکزی می آمدند، بیماری را در جنوا و مارسی و در نهایت به کل اروپا شیوع دادند که در عرض یک سال، تمام سواحل مدیترانه را فراگرفت. این اپیدمی در هر شهر بین 6 تا 9 ماه طول می کشید. طاعون سیاه پیامد های مالی و اجتماعی زیادی به دنبال داشت.

قاتل مسن ها و بچه ها

نام: آنفلوآنزای خوکی

سال شیوع: آوریل 2009 تا 2010 میلادی

محل فراگیری: سراسر دنیا

تعداد قربانیان: 151 تا 575 هزار نفر

این آنفلوآنزا یک بیماری تنفسی و ناشی از ویروس آنفلوآنزای نوع آ است که باعث شیوع آن در میان خوک ها می گردد. نوع انسانی این بیماری با گونه جدیدی از ویروس آنفلوآنزای خوکی آ به نام H1N1 در مکزیک و چند ایالت آمریکا از جمله کالیفرنیا و تگزاس گزارش شد. نوعی بیماری تنفسی است که در ابتدا میان جمعیتی از خوک ها شایع بود و بعد از جهش به یک بیماری مسری میان انسان ها بدل شد.

این شرایط چندین سال پیش تغییر کرد و ویروس جدیدی ظاهر شد که در میان افرادی که نزدیک به خوک ها نبودند، شیوع پیدا کرد. بیش از 80 درصد مرگ و میر ناشی از آن مربوط به گروه های سنی حدود 65 سال و بچه ها بود. افراد مبتلا، سرفه یا عطسه می نمایند و قطره های ریز حاوی ویروس در هوا پخش می گردد. بسیاری از نشانه ها با آنفلوآنزای فصلی یکی است. در نهایت مجمع بهداشت دنیای در آگوست سال 2010 انتها این پاندمی را گفت.

قدیمی ترین اپیدمی مرگبار دنیا

نام: آبله

سال شیوع: محدوده زمانی 1900 تا 2000

محل فراگیری: در زمان معاصر و ابتدا در کشور های اروپایی

تعداد قربانیان: 300 میلیون نفر

اسمال پاکس، عامل بیماری آبله است که بشر از صد ها سال قبل درگیر آن بوده. در گذشته از هر سه فرد مبتلا یک نفر جان خود را از دست می داد و زخم هایی عمیق و دایمی بر بدن بازمانده ها باقی می ماند یا برای همواره نابینا می شدند. سردرد، خارش سطحی، حالت تهوع، تب و درد شکم از جمله علایم این بیماری است. آبله بیشتر در بچه ها متداول است و افراد عظیم سال علایمی شبیه آنفلوآنزا بروز می دهند. ویروس به وسیله قطره های ریز معلق در هوا یا تماس با ضایعات پوستی بیمار به شخصی دیگر انتقال پیدا می نماید. اسمال پاکس علاوه بر مرگ بار بودن، جزو ویروس های با قابلیت شیوع سریع و واگیری بالا نیز شناخته می گردد. امروزه این بیماری پس از برنامه واکسیناسیون پیروز دنیای ریشه کن شده است. بعد از سالیان سال درگیری با بیماری آبله بالاخره در سال 1980 مجمع دنیای بهداشت دنیا را از این ویروس رها یافته گفت.

آیا ممکن است طاعون خیارکی شایع گردد؟

به تازگی چند نمونه از ابتلا به طاعون خیارکی درمغولستان و چین مشاهده شده است و همین موضوع باعث دست به دست شدن شایعاتی درباره این بیماری شده و ترسی ایجاد نموده که شاید در کنار کرونا، لازم باشد با این بیماری هم بجنگیم. قبل از هر چیز باید بدانید که این بیماری به علت نیش کک یا گازگرفتگی موش ایجاد می گردد. وقتی حیوان به بیماری طاعون مبتلا شد و کک میزبانی نداشت، به انسان حمله می نماید.

دوره نهفتگی بیماری شش روز است که ممکن است علایمی مانند تب و لرز، سرگیجه و درد شدید عضلانی یا سردرد داشته باشد و بعد از 24 ساعت خیارک ها (غدد لنفاوی متورم) روی بدن ظاهر می گردد. در این شرایط بیمار عطش زیادی دارد و ضربان قلبش افزایش پیدا می نماید و اگر درمان نگردد، جان خود را از دست می دهد. اما آیا این بیماری، خبر از شیوع پاندمی دیگری در دنیا می دهد؟

می توانیم جلوی شیوع طاعون خیارکی را بگیریم در سال های اخیر موارد طاعون خیارکی نادر بوده، اما گهگاه در مناطقی به طور مقطعی اوج گرفته اند. مثلاً در سال 2017 میلادی، 300 نفر در ماداگاسکار مبتلا شدند، اما فقط حدود 30 نفر جان باختند. بهار سال گذشته هم دو نفر در مغولستان بر اثر همین بیماری مردند.

علت بیماری، خوردن گوشت خام مارموت بود. به نظر می رسد دومین مورد ابتلا در روز های گذشته هم به خاطر تماس با همین جانور بوده است. با این همه بسیار بعید است که این موارد پراکنده به یک همه گیری منجر گردد.

دکتر شانتی کاپاگودا از متخصصان بیماری های عفونی در استنفورد در همین باره به اسپوتنیک نیوز گفته: دیگر قرن چهاردهم میلادی نیست که ندانیم این بیماری چطور سرایت می نماید. می دانیم چطور جلویش را بگیریم. اگر هم کسی مبتلا گردد، می توانیم با آنتی بیوتیک درمانش کنیم.

ورودش به ایران کذب است| مینو محرز، عضو کمیته کشوری مبارزه با بیماری های واگیر وزارت بهداشت درباره شایعه ورود بیماری طاعون خیارکی به کشورمان گفته که موضوع ورود طاعون خیارکی به کشور اساسا کذب است و هیچ گزارش رسمی درباره ابتلای افراد به این بیماری در کشور طی هفته های گذشته نداشته ایم.

او در قسمت دیگری از صحبت هایش در این باره گفته: بخش اپیدمیولوژی حوزه سلامت، به صورت بسیار دقیق این موضوع را رصد نموده است که معین شد این بیماری در میان جوندگان دیده شده و گزارشی درباره انسانی بودن این بیماری دیده نشده است البته که طاعون به خودی خود جای نگرانی دارد، اما در سال های اخیر در ایران بیماری طاعون کنترل شده است و راه درمان این بیماری هم فقط مصرف آنتی بیوتیک است.

سخنگوی سازمان دنیای بهداشت هم در این باره گفته: ما در حال نظارت دقیق روی شیوع این بیماری در چین هستیم و با مقامات چین و مغولستان همکاری نزدیک داریم. هم اکنون شرایط پرخطری احساس نمی گردد، اما به دقت در حال آنالیز اوضاع هستیم.

مسبب اولین فاصله گذاری اجتماعی دنیا

نام: آنفلوآنزای اسپانیایی

سال شیوع: 1918 با انتها جنگ دنیای اول تا 1920 میلادی

محل فراگیری: آسیا، اروپا، آمریکای شمالی

تعداد قربانیان: 17 تا 50 میلیون نفر

زمان شیوع این بیماری روش های درمانی محدود بود و واکسن آنفلوآنزا در 1940 در دسترس عموم نهاده شد. در بیماران نشانه هایی همچون سردرد، تنگی نفس، سرفه و تب بروز پیدا می کرد و سپس جان می باختند. خاستگاه واقعی آن همچنان در هاله ای از ابهام است، چون اطلاع رسانی نکردن در زمان جنگ دنیای اول باعث شد این بیماری در فرانسه، بریتانیا و آلمان گزارش نگردد.

بیماری به سرعت در میان نیرو های نظامی خسته با شرایط غذایی ضعیف شیوع پیدا می کرد. انتها یک جشنواره سنتی در اسپانیا سبب شیوع گسترده این بیماری مرموز شد و برای اولین بار توسط امپراتوری اسپانیا گزارش شد، بنابراین بیماری با پسوند اسپانیایی نام گرفت.

غالبا آنفلوآنزا ها بچه ها و سالمندان را دچار می نمایند، ولی در این نوع بیماری بیشتر قربانیان جوان بودند. تلفات بین مرد ها بیشتر بود، چون همه گیری در اردوگاه های جبهه شروع شده بود و با انتها جنگ و بازگشت سربازان به خانه شیوع پیدا کرد. در خیلی از کشور ها دیگر مرد جوانی باقی نمانده بود و زن ها به کسب وکار خانگی پرداختند و به کارخانه ها راه پیدا کردند.

پاندمی با انتهای نامعین

نام: کووید 19

سال شیوع: دسامبر سال 2019

محل فراگیری: سراسر دنیا

تعداد قربانیان: تا امروز حدود 550 هزار نفر

خاستگاه این بیماری از منطقه ووهان استان هوبی چین بود. این طور حدس شده است که حیوانات فروخته شده مثل نوعی مورچه خوار و خفاش برای مصرف غذایی منشأ این ویروس باشند تا آزمایشگاهی در این شهر. نخستین کسانی که مبتلا شدند کارگرانی در بازار غذا های دریایی هوانان بودند که تماس بیشتری با حیوانات داشتند و به دلیل بی توجهی، به سرعت و در کمتر از دو ماه در بیش از 200 کشور دنیا منتشر شد.

این بازار پیش از این هم در شیوع سارس در سال 2003 مقصر شناخته شد. نخستین بار دانشمندان چینی این بیماری را با ویروس های سارس (سندروم حاد تنفسی) و مرس (سندروم تنفسی خاورمیانه) مربوط دانسته اند البته با کشندگی کمتر و سرعت انتشار بالاتر. پزشکان این بیماری را کووید 19 نام گذاری و منشأ آن را ویروسی با نام SARS-COV2 معرفی کردند.

علایم معمول آن تب، سرفه، تنگی نفس، درد عضلانی، خلط، گلودرد، ناچشایی، اختلال بویایی و... هستند. تا این لحظه دنیا هنوز با پیامد های ناشی از این ویروس دست و پنجه نرم می نماید و زمان فروکش آن نامعین است.

اپیدمی های قبلی هیچ گاه به اندازه کرونا تهدید نماینده نبوده اند

دکتر حمید سوری، اپیدمیولوژیست و عضو ستادملی کرونا از بارزترین تفاوت های پاندمی کووید 19 با کشنده ترین پاندمی های تاریخ می گوید: تعداد قربانیان کرونا در دنیا از مرز 550 هزار نفر هم گذشته و ظاهرا هیچ خط انتهای برای نابودی این ویروس وجود ندارد. به سراغ دکتر حمید سوری، دارای دکترای تخصصی اپیدمیولوژی رفتیم تا درباره اصلی ترین تفاوت های کرونا با دیگر اپیدمی های مرگبار تاریخ برای مان بگوید.

8تفاوت اصلی کرونا با دیگر اپیدمی های مرگبار

میزان کشندگی اپیدمی کرونا نسبت به مرگبارترین اپیدمی های تاریخ مثل طاعون و انواع آنفلوآنزا کمتر است، اما در مقابل، سرعت انتشارش زیاد است، او با این مقدمه، درباره تفاوت های کرونا و دیگر اپیدمی های تاریخ به صورت فهرست وار می افزاید: آن چه کرونا را با دیگر اپیدمی ها متمایز می نماید، این است که کرونا یک ویروس است، اما طاعون و... باکتری بودند. مقابله با ویروس نسبت به باکتری بسیار دشوارتر است.

تفاوت اساسی دیگر این است که ساختار ویروس کرونا، به شدت تغییرپذیر است یعنی می تواند طی زمان، تغییر بیولوژیک پیدا کند، اما مثلا عامل طاعون، چنین ویژگی نداشت.

در مقایسه کرونا با اپیدمی های دیگر مثل آنفلوآنزا که تجربه نموده ایم، آنفلوآنزا های اسپانیایی، روسی و امثال آن بیشتر رویکرد فصلی داشتند و در برخی فصول، تقریبا ناپدید می شدند، اما دامنه مقاومت کرونا در برابر دما بسیار زیاد است.

کرونا خیلی سریع از جایی به جای دیگر منتقل می گردد و از لحاظ علمی، مولد پایه بالاتری نسبت به اپیدمی های قبلی دارد. وقتی یک اپیدمی میزان مولد پایه بالاتری داشته باشد در زمان کمتری، تعداد افراد بیشتری را مبتلا خواهد نمود. الان هم می بینید که در کمتر از دو ماه، تمام کره زمین را درگیر و مبتلا نموده است.

ضمناً، بشر تجربه ای مشابه ویروس کرونا ندارد به همین دلیل است که نه راه های درمان کشف شده تا امروز، روی آن اثر نموده و نه واکسنی برایش ساخته شده است. به طور مثال برای آنفلوآنزا، با توجه به شباهت علایم و عوارضش با برخی بیماری های دیگر، سریع تر واکسن ساخته شد، اما برای کرونا، این طور به نظر نمی رسد.

همچنین این ویروس شرایطی را در افراد ایجاد می نماید که به صورت پنهان و بدون علایم، ناقل بیماری می شوند. یعنی فردی که مبتلا شده برای چندین روز، هیچ علایمی ندارد، اما می تواند دیگران را هم مبتلا کند. این باعث می گردد که در برخورد با اطرافیان از روی ظاهرشان متوجه نشویم که مبتلا به کرونا شده اند یا نه، در حالی که می توانند ناقل بیماری باشند و شما را مبتلا نمایند.

این ویروس یک عامل بیماری زای تهدید نماینده است. اپیدمی های قبلی، هیچ گاه به این اندازه تهدید نماینده نبوده اند. تهدید نماینده به این معناست که صرفا روی فرد و جسم افراد تاثیر نخواهد گذاشت بلکه می تواند شرایط مالی، فرهنگی، سیاسی و روانی جامعه را تحت تاثیر قرار بدهد، اما اپیدمی های دیگر، به این شکل عمل نکردند. مثلا سارس را داشتیم که میزان کشندگی بالایی هم داشت، اما تاثیر جدی روی شرایط مالی و فرهنگی کشور ها نگذاشت.

موارد مطرح شده، مهم ترین تفاوت های این ویروس با موارد مشابه بود.

زمان اتمام این اپیدمی به هیچ وجه قابل پیش بینی نیست

دکتر سوری درباره این که آیا پیش بینی برای زمان نابودی این ویروس وجود دارد یا نه، می گوید: زمان اتمام این اپیدمی به هیچ وجه قابل پیش بینی نیست و مهم است که جوامع مختلف با سیاست گذاری های درست بتوانند ویروس را مهار نمایند. مهار کردن با از بین بردن عامل بیماری زا فرق می نماید. مهار کردن یعنی زمام ویروس دست انسان بیفتد و ما در برابر او تسلیم نباشیم.

هنوز در بسیاری از کشور های دنیا به مهار دست نیافته ایم و در نتیجه در پاسخ به افرادی که می پرسند تا چه زمانی باید با ویروس بجنگیم، باید بگوییم حداقل تا زمانی که واکسن قابل دسترسی فراوری نگردد که به نظر من نباید خیلی مردم را به این اتفاق، امیدوار کرد. به طور کلی ویروس ها، روش درمان قطعی ندارند و دارو هایی هم که الان تجویز می شوند، فقط علایم بیماری را مدیریت می نمایند.

این عضو ستاد ملی کرونا درباره دلایل شیوع دوباره کرونا و موج دومش در ایران هم می گوید: من معتقدم در این باره، صرفا مردم را مورد انتقاد قرار دادن، درست نیست. سیاست های اتخاذ شده هم احتیاج به بازنگری اساسی دارد و باید از تجارب دنیای استفاده کنیم. نکته مهم درباره چنین سیاست گذاری این است که مسئولان باید سرعت عمل و شدت عمل مناسبی داشته باشند. هم اکنون وزارت بهداشت بیشتر رویکرد درمانی به مسئله دارد تا رویکرد پیشگیری. پیشگیری به آموزش عمومی دادن خلاصه نمی گردد.

پیشگیری یعنی به کارگیری همه ابزار هایی که می تواند مانع گسترش بیماری گردد. ضمناً، تداوم سیاست ها تا رسیدن به سر منزل مقصود، مهم است. الان به محض این که در یک شهر، آمار کشته ها و مبتلایان کاهش می یابد، فکر می کنیم که مسئله حل شد و قبل از این که به شرایط پایدار برسیم، شهر را سفید اعلام می کنیم و سیاست های پیشگیرانه را کم رنگ می کنیم و چند وقت بعد از آن، به یک باره اپیدمی برمی گردد و متعجب می شویم؛ بنابراین همان طور که نباید در جامعه وحشت ایجاد کنیم، امیدواری کاذب هم نباید بدهیم. هر دو موردش خطرناک است.

منبع : خراسان

بازگشت به صفحه رسانه ها

مجله سرگرمی: مجله سرگرمی و گردشگری