چرا 13دوره جشنواره موسیقی نواحی در کرمان برگزار شده است - جعبه مهر

از وبسایت ویکی پدیا دیدن نمایید.

در سال 1394 در دوره مدیریت پیروز ارجمند در دفتر موسیقی وزارت ارشاد که خود اصالتی کرمانی دارد، مقرر شد جشنواره موسیقی نواحی در شهر کرمان به مدت سه سال برگزار گردد، اما باوجوداینکه سال هاست آن سه سال تمام شده و علی رغم رفتن ارجمند از دفتر موسیقی هنوز این جشنواره در کرمان برگزار می گردد.

آغاز زمزمه های تغییر مکان جشنواره موسیقی نواحی

حاشیه جابه جایی محل برگزاری جشنواره موسیقی نواحی در همان روزهای نخست سرانجام سیزدهمین دوره و انتخاب دبیر این دوره از جشنواره رقم خورد و این انتقادها از فضای مجازی به مجلسی ها هم کشیده شد تا آنجا که نماینده مردم کرمان و راور نسبت به این موضوع واکنش نشان داد. همچنین اهالی فرهنگ و هنر کرمانی وارد این کارزار شدند و خواهان بازنگری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از این تصمیم شدند تا میزبانی جشنواره موسیقی نواحی ایران پس از برگزاری 13 دوره در کرمان، بازهم در همین شهر برگزار گردد.

درنهایت با نظر مثبت وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی بار دیگر شهر کرمان میزبان جشنواره موسیقی نواحی ایران می گردد. درواقع پس از انتقاد تند محمدرضا پور ابراهیمی، نماینده مردم کرمان و راور در مجلس شورای اسلامی در خصوص لغو استمرار برگزاری موسیقی نواحی در کرمان، سید عباس صالحی با ادامه فعالیت جشنواره موسیقی نواحی ایران در این استان موافقت کرد.

جشنواره موسیقی نواحی برندی بین المللی برای کرمان

بعضی معتقدند ازآنجایی که جشنواره موسیقی محلی ریشه در کرمان دارد باید به عنوان یک برند برای شهر کرمان باقی بماند و شهرها و نواحی دیگر به فکر برگزاری جشنواره های دیگری در عرصه موسیقی باشند چنانکه طی سال جشنواره های متعددی با عنوان موسیقی اقوام در کشور برگزار می گردد مانند جشنواره زاگرس نشینان که به خودی خود یک جشنواره موسیقی نواحی است و تقریباً 15 استان را شامل می گردد یا دیگر جشنواره ها که به صورت متمرکز و غیر متمرکز در استان های دیگر برپاشده و این اتفاقات بیانگر این است موسیقی اقوام همچنان در کشور می تپد و برگزار می گردد و نباید با انتخاب شهر کرمان صورت مسئله را تغییر بدهیم. بنابراین می توان با ارائه راه چاره های درست در کنار به روزرسانی جشنواره موسیقی نواحی تغییری در شاکله اصلی آن ایجاد نکرد.

ایران کشوری چند فرهنگی است و در موسیقی نواحی آن می توان بسته به نوع اقلیم و منطقۀ جغرافیایی و باورها و فرهنگ عامه، جلوه هایی از جشن و سوگواری، عواطف، پایکوبی و پایکوبی، آواها و ترانه های کار، عوالم عاشقانه، طبیعت، پیوند و ستیز با دیگران، شور حماسی، نگاه زیبایی شناختی، روایت های شفاهی، آیین های مذهبی و غیرمذهبی، و مراسم اجتماعی را به شکلی آشکار دید.

پراکندگی و تعدد موسیقی نواحی در ایران

هرچه از مناطق مرکزی دورتر شویم و به سمت نواحی مرزی ایران برویم این موسیقی قوی تر و دست نخورده تر می گردد و به جهانهایی اشاره دارد که کاملاً متفاوت با طبیعت شهری و حوزه های روزمره است. مراسم و ذکرهای طلب باران، جشن برداشت محصول در میان کشاورزان یا پایکوبی خنجر در ترکمن صحرا از این زمره است. در فرهنگ های سنتی اصولاً موسیقی نقش مهمی دارد و از تولد تا مرگ با مردم همراه است. برای نمونه، برای تولد نوزاد آهنگ ها و اشعار ویژه ای در بلوچستان وجود دارد که البته، در فرهنگ های غیر ایرانی هم دیده می گردد.

امروزه به دلیل تغییر شرایط و مناسبات جدید اجتماعی، نقشی که موسیقی درگذشته در امور عادی مردم ایفا می کرد سست شده است، به گونه ای که دیگر در بسیاری از مناطق کمتر شاهد پیوند موسیقی با بطن زندگی روزمرۀ مردم هستیم. قطع ارتباط موسیقی با زندگی مردم ابتدا از شهرهای عظیم آغاز شد و به تدریج، با اشاعه یافتنش در شهرهای دیگر به روستاها رسید. از طرف دیگر، در روستاها هم به دلیل تغییر مناسبات اجتماعی، ضرورت های شکل زندگی جدید و موج مهاجرت روستاییان به شهرها دیگر کمتر می توان نشانه های بکر بودن زندگی یا باورها را در فرهنگ های سنتی (جز در موارد استثنایی) دید. این در موسیقی نواحی هم نمود یافته است و دیگر از انتقال سنت ها به روش سینه به سینه چندان خبری نیست و وقتی یکی از عظیمان موسیقی از جهان برود، گنجینۀ نغمه های سازوآوازش هم زیرخاک می رود.

عمر مفید موسیقی نواحی 10سال است

امروزه امکان تجربه بی واسطه سازوآواز عظیمان موسیقی نواحی ایران با محدودیت های بسیاری روبرو است و محدود به شنیدن نمونه های صوتی کار آن ها (اگر البته موجود باشد) یا رفتن به جشنواره های این نوع موسیقی است. به گفتۀ محمدرضا درویشی، با از دست رفتن نسل کهن -که الآن زنده هستند و مورد استناد ما هستند- ازنظر ما موسیقی شفاهی ایران دیگر از بین رفته است. به نظر من، عمر مفید موسیقی مناطق ما تا حدود ده سال آینده است و بعدازآن یا باید به سراغ آرشیوها رفت و یا از افراد درجۀ 2 و 3 و 4 بهره گرفت که در یک تحقیق جدی قابل استفاده نیستند. این یک جریان غیرقابل اجتناب است.

در ایران، موسیقی ترک ها، ترکمن ها، نمودها، کرمانج ها (نمودهای شمال شرق خراسان)، لرها، بختیاری ها، کولیان، و موسیقی نواحی گیلان و طالش، مازندران، گلستان، خراسان، سیستان و بلوچستان، بوشهر، هرمزگان و خوزستان گنجینه ای است که به آن تنوعی کم نظیر می بخشد.

موسیقی نواحی خراسان

موسیقی نواحی خراسان یکی از قوی ترین و زیباترین انواع موسیقی فولکلور است. این موسیقی بنا به موقعیت جغرافیایی، دسته بندی هایی دارد. شمال خراسان در طول تاریخ 500 سال، مهاجرهای ترک و کرد را در خود جای داده است. به طبع، این مهاجرت ها بر روی فرهنگ قالب این ناحیه تأثیر گذاشته است. مثلاً ساز دوزله از نواحی کردنشین به بعضی مناطق ترکمن صحرا راه پیدانموده و شیوه های اجرای موسیقی ترکمنی در نی نوازی و دوتارنوازی نمودها تأثیر زیادی گذاشته است. از طرف دیگر، شهرهایی مانند درگز که بیشتر ترکمن ها در آن سکونت دارند دارای نوع سوم موسیقی شمال خراسان یعنی موسیقی ترکمنی است.

موسیقی کردی شمال خراسان مستقل تر از سایر گونه هاست. اما موسیقی ترک زبان های این منطقه به دلیل ارتباط های زبانی و لهجه ای در بعضی مقام ها، داستان ها، شعرها و شیوه های اجرایی دوتار با موسیقی ترکمنی قابل قیاس است و شباهت های بسیاری باهم دارند. موسیقی کردی شمال خراسان را موسیقی کرمانجی هم می گویند.

موسیقی نواحی خراسان در کنار آداب ورسوم ، بیشترین تأثیر خود را از اقلیم جغرافیایی این سرزمین گرفته است که موجب شده موسیقی این منطقه به دو بخش عمده کوهپایه ای و جلگه ای تقسیم گردد.

هرکدام از این مناطق جغرافیایی از نشانه های خاص موسیقایی تبعیت می نمایند. برای مثال موسیقی کوهپایه ای بیشتر بر آواز تأکید دارد. درحالی که موسیقی سرزمین های جلگه ای قوچان بیشتر متأثر از موسیقی سازی است.

موسیقی نواحی کردستان

یکی از غنی ترین گونه های موسیقی محلی در ایران، موسیقی کردی است. مردمان کرد موسیقی را جزیی از زندگی خود می دانند. در مراسم های آیینی، جشن ها و سوگواری ها موسیقی نقش مهمی برای این مردمان دارد. موسیقی کردستان ایران و کردستان عراق به علت هم جواری باهم هم ریشه هستند و وجه شباهت های زیادی با هم دارند. موسیقی کردی به دو صورت اجرا می گردد:

موسیقی بدون ساز

این نوع موسیقی بدون آلات موسیقی، تنها با کلام همراه است و به صورت مرثیه و یا به شکل ریتمیک خوانده می گردد و اشعار آن از مسائلی که در ارتباط مستقیم با مردم است، حکایت می نماید. ازجمله توضیح حال افراد و یا توصیف مسائل عاطفی، هنری، مالی، سیاسی و یا دل بستگی به کسی یا چیزی که همگی در اشعارشان گنجانده می گردد. به این شیوه نمایش موسیقی (هوره) گفته می گردد.

موسیقی با ساز

ازنظر اشعار تفاوت چندانی با موسیقی بدون ساز ندارد. تنها تفاوت این است که اشعار به شکل ریتمیک تری اجرا می گردد. در این گونه از موسیقی کردی، خواننده یا سراینده در کوشش است تا کلام خود را با آهنگ موزون کند. سازهایی که برای این نوع موسیقی در نظر گرفته می گردد در کل ناحیه کردستان یکسان است. سازها معمولاً تشکیل شده از سرنا و دهل است. این دو ساز قدمت زیادی در ناحیه کردستان دارند و از دیرباز در این مناطق، نواخته می شدند.

موسیقی نواحی لرستان

موسیقی مناطق مختلف سرزمین زاگرس به دلیل هم جواری منطقه ای به یکدیگر شباهت های زیادی دارند. موسیقی لرستان به لحاظ جغرافیایی بخش های مختلفی و متنوعی دارد. مردمان لر موسیقی خاص هر آیین رادارند. حماسه، شور، هیجان و مبارزه هرکدام موسیقی خاص خود را در میان این قوم دارد.

موسیقی در این خطه عموماً با پایکوبی همراه است. پایکوبی هایی هماهنگ که با ریتم موسیقی موزون شده و اتحاد این مردمان را نشان می دهد. سازهای موسیقی لری عبارت اند از سرنا، دهل، تال (کمانچه) و تنبک. در این بین ساز کمانچه مخصوص موسیقی لری بوده و باقی سازها به اقوام دیگر شباهت دارد.

موسیقی نواحی گیلان

موسیقی این منطقه دو کانون اصلی و متفاوت دارد. یکی منطقه دیلمان در شرق و دیگری منطقه تالش در غرب که در نواحی مرکزی استان باهم ترکیب شده اند.

موسیقی این نواحی تصویرگر زندگی مردمان طبیعت گرا و جنگل دوست شمال ایران است که بیشتر در مایه های شور و دشتی و به ندرت در چهارگاه و شوشتری اجرا می گردد. موسیقی گیلان از جنبه های گوناگونی تحت تأثیر موسیقی اقوام هم جوار قرارگرفته است. حضور اقوامی چون ترک ها، نمودها، اصفهانی ها، لرها و مهاجران قفقازی در محدوده جغرافیایی گیلان بر گستره این تأثیر افزوده است. موسیقی مردم دیلمان که یکی از ارکان موسیقی گیلکی است، خود متشکل از فرهنگ مردم کرد، تات و لر است که به این منطقه مهاجرت نموده بودند و موسیقی آن ها امروزه همان موسیقی دیلمانی و گیلکی است.

علاوه بر این، بسیاری از نغمه ها در مناطق شرقی گیلان و غرب مازندران به حالت ها و ویژگی های موسیقی تبری و گیلکی معتقدند. تنکابن و نواحی اطراف آنْ محل تلاقی دو فرهنگ موسیقاییِ تبری و دیلمانی است. از این منطقه بسیاری از منظومه های مشهور مازندرانی و ریز مقام هایی مانند کِمَرسَری به وسیله چارواداران از نواحی کوهپایه ای و کوهستانی به مناطقی مانند اِشکِوَر، دیلمان و سیاهکل منتقل شده اند.