کاهش هزار میلیاردی بودجه پژوهشی کشور در سال 99، میزان شفافیت بودجه های پژوهشی چقدر است؟ - جعبه مهر

به گزارش خبرنگار حوزه آموزشی و پژوهشی گروه دانشگاه خبرگزاری خبرنگاران، براساس بند ط تبصره 9 قانون بودجه سال های 97 تا 99 شرکت های دولتی و سود ده باید 40 درصد از بودجه پژوهشی خود را به دانشگاه ها اختصاص دهند تا دانشگاه ها موضوعات و مسائل آنها را برطرف کنند.

وزارت علوم سامانه ای به نام ساتع طراحی کرده تا شرکت ها طرح های مورد نیاز خود را در این سامانه بارگذاری کنند و از آن طرف اعضای هیئت علمی می توانند پروپوزال های پیشنهادی خود را ارسال کنند و در صورت پذیرش بودجه مورد نظر از طریق همین سامانه به آنها تعلق می گیرد.

درباره چگونگی عملکرد این سامانه با مهدی پاکزاد مدیر امور ستادهای دبیرخانه شورای عالی عتف به گفتگو نشسته ایم. در ادامه مشروح این گفتگو را می خوانید.

خبرنگاران: طرح هایی که در سامانه ساتع ثبت شده و بودجه ای که به آنها اختصاص یافته چقدر است؟

پاکزاد: سال 98 کل بودجه پژوهشی شرکت های دولتی یک هزار و 300 میلیارد تومان بود که 40 درصد از این مبلغ باید به خزانه واریز می شد تا به دانشگاه ها اختصاص یابد 40 درصد این بودجه به حدود 600 میلیارد تومان می رسید.

براساس تجربه سال قبل از آنجایی که برخی از دستگاه ها همکاری و واریز نمی کردند، در آیین نامه اجرایی یک بندی را گنجاندیم که خزانه خودش رأساً بتواند از حساب این شرکت ها پول را برداشت کند. این اتفاق باعث شد که در سال 98 از 600 میلیارد تومان حدود 150 میلیارد تومان را جذب کنیم. البته یک اتفاق این وسط افتاد که باعث شد مبلغ 600 میلیارد تومانی که در نظر گرفته شده بود به 180 میلیارد تقلیل پیدا کند.

یک سری شرکت ها که متعلق به وزارت دفاع بودند، بودجه پژوهشی خود را کم کردند. رقم بودجه پژوهشی که در قانون مصوب شده بود را کم کردند. بالطبع وقتی رقم بودجه کم گردد، 40 درصدش هم کم می گردد و رقم از نزدیک 600 میلیارد تومان به 180 میلیارد تومان کاهش پیدا کرد.

خبرنگاران: یعنی تا این حد این شرکت ها اثرگذار بودند؟

پاکزاد: بله. بیشترین بودجه پژوهشی شرکت ها برای وزارت دفاع است. البته دوستان وزارت دفاع برای این توجیه دارند. نکته شان این بود که بودجه پژوهشی که تصویب شده، فقط صرف مطالعه نشده است بلکه برای بحث های زیرساختی، آماده کردن شرایط، تست ها، هزینه شده است.

به همین دلیل از بودجه پژوهشی آن قسمتی که مطالعاتی بود را جدا کردند و قسمتی که به آزمایشات، تست ها و زیرساخت ها ربط داشت را هم جدا کردند. از بخش پژوهش مطالعاتی 40 درصد را پرداخت کردند ولی مابقی را پرداخت نکردند و گفتند که نمی توانیم پرداخت کنیم.

با این توجیه مسئولان سازمان برنامه را قانع کردند تا رقم پرداختی آنها کم گردد، در نتیجه بودجه اختصاص یافته از 600 میلیارد تومان به 180 میلیارد تومان رسید. در نهایت ما از 180 میلیارد تومان، نزدیک 140 تا 150 میلیارد تومان را توانستیم جذب کنیم، یعنی 80 درصد بودجه این تبصره جذب شد.

بنابراین در قلک مان نزدیک 150 میلیارد تومان پول داشتیم، برای اینکه 150 میلیارد تومان هزینه گردد، نزدیک به 600 قرارداد با دانشگاه ها تصویب شد. در نهایت نزدیک به 40 میلیارد تومان از این بودجه به دانشگاه ها پرداخت شد.

چراکه دانشگاه ها براساس پیشرفت در پروژه می توانستند بودجه جذب کنند. در انتهای سال نزدیک 100 میلیارد تومان پول اضافه آوردیم، پول در صندوق بود ولی به دانشگاه ها پرداخت نشد چون عملکرد نداشتند. از اول سال آن 100 میلیارد تومان مطابق پیشرفت دانشگاه ها پرداخت می گردد.

خبرنگاران: قاعدتاً در این راستا شرکت هایی که پول واریز می کنند در سفارش موضوع نقش دارند؟

پاکزاد: هدف این بند، دسترسی مساوی و حذف شدن رانت ها بود. شرکت نیاز را دارد، قبلاً می گفتند من شرکت ایکس هستم و در دانشگاه تهران یکی را می شناسم که این کار را انجام می دهد. زنگ می زدند به او می گفتند برای من پروپوزال بفرست، او هم پروپوزال می فرستاد و قرارداد امضا و همه چیز تمام می شد.

الان برای اینکه این اتفاق نیفتد و همه بتوانند از آن ظرفیت ایجاد شده حداکثر استفاده را بکنند و آن رانت حذف گردد. اکنون شرکت نیازش را اعلام می کند، متناسب با برنامه هایی که دارد می گوید من می خواهم مثلاً در مورد انرژی تجدیدپذیر کار کنم.

ما سامانه ای به نام ساتع ایجاد کردیم تا همه پژوهشگران بتوانند نیازها را مشاهده کند. این سامانه فقط در داخل کشور در دسترس است. اعضای هیئت علمی کل کشور می توانند برای این نیازها، پروپوزال بفرستند. یک بازه مثلاً یک ماهه برای فراخوان ها در نظر گرفته می گردد تا اساتید پروپوزال خود را ارسال کنند.

قبلا فراخوان ها در روزنامه ها منتشر می شد الان در سایت منتشر می گردد. پروپوزال ها هم سیستمی ارسال می گردد. می توانیم ببینیم که چند پروپوزال آمده، چند پروپوزال رفته است. ایرادهایی که در سیستم، رفت و برگشت های بین متقاضی و آن کارفرما دیده می گردد. در نهایت کارفرما مثلا تصمیم می گیرد که با دانشگاه تهران کار کند.

این همکاری باز در قالب همان سیستم به صورت قرارداد تنظیم می گردد و در آنجا اعلام می گردد و همه می توانند ببینند این دانشگاه دارد این کار را با فلان شرکت انجام دهد. در ادامه پیشرفت کار هم قابل مشاهده است. دانشگاه ها در سامانه گزارش می گذارد، شرکت تأیید می کند. وقتی شرکت تأیید کرد ما پرداخت را انجام می دهیم.

کاری که ما انجام می دهیم شفاف سازی حوزه پژوهش است. آن بحث هایی که سال گذشته در مجلس مطرح شده بود که حوزه پژوهش رانتی است و همه پول های پژوهش دست یک عده کمی است، این سامانه کاملاً این ایراد را برطرف کرده است.

از سال گذشته که این سامانه ایجاد شده، مثلا طرحی داشتیم که کارفرمایش در زنجان بود، مجریش دانشگاه سیستان و بلوچستان است یا برعکس، کارفرما در بوشهر بود، مجری اش مشهد بود. چون موضوع فراخوان می شد و همه می توانستند ببینند، آن بحث ها صورت نمی گیرد.

حتی اگر چند دوره یک شرکتی با یک فرد خاص و یک دانشگاه خاص کار کند، این موضوع خودش را نشان می دهد که این شرکت فقط با این فرد یا این دانشگاه کار می کند. حالا اینکه اینها چه رابطه ای با هم دارند، دستگاه نظارتی می تواند بررسی کند. این باعث شده که دیگر خود آن شرکت هم راغب نباشد که رانتی عمل کند و مجبور است که پروژه ها را به همه بدهد و همه از این فرصتی که به وجود آمده استفاده کنند.

خبرنگاران: پیش بینی عددی شما برای سال 99 چقدر است؟

پاکزاد: اتفاقی که در سال 99 افتاده این بود که بودجه پژوهشی شرکت ها که یک هزار و 300 میلیارد تومان بود به حدود 300 میلیارد تومان رسید. یعنی یک هزار میلیارد تومان کم شد. این موضوع یک آلارم است که چرا شرکت ها بودجه های پژوهشی خود را کم کرده اند. شما وقتی بودجه پژوهشی را کم کنید، اتوماتیک بار آن 40 درصدت کم می گردد.

بحث آن شفافیتی که مطرح شد، کم می گردد. ما این را با مسئولان، آقای جهانگیری و بقیه مطرح کرده ایم که این اتفاق، اتفاق خوبی نیست. آیا واقعاً شرکت های ما نیاز به پژوهش ندارند؟ یعنی در سیستم خود هیچ مسئله ای ندارند؟ مطمئناً دارند ولی نمی خواهند اعلام کنند و می خواهند همان سیستم قبلی را داشته باشند.

امسال که دیگر این مشکل باقی می ماند اما امیدواریم سال های بعد این مشکل حل گردد و رقم این قدر کاهشی نباشد. امسال هم از اول سال، سیستم برقرار است و شرکت ها نیازهای خود را می گذارند.

خبرنگاران: آیا دانشجویان هم می توانند در این سامانه پروپوزال خود را ارائه دهند یا فقط برای اساتید در دسترس است؟

پاکزاد: این سامانه فقط برای اساتید است. استاد باید پروپوزال بدهد. ما برای اینکه بتوانیم کنترل کنیم، اعضای هیئت علمی به عنوان مجری پژوهش آنجا ثبت نام می کنند. ما درخواست را به دانشگاه ها ارسال می کنیم تا تأیید کنند که فلانی عضو هیئت علمی ما است و امکان انجام پژوهش را دارد.

دانشجویان نمی توانند شخصاً این کار را انجام دهند و باید از سمت استادانشان مشترکاً پروپوزال را بفرستند، در نهایت طرف ما دانشگاه است. فرقی که این سیستم با چیزهای دیگر دارد این است که ما به جای اینکه با فرد طرف حساب باشیم، با دانشگاه طرف هستیم. برای مثال ما قرارداد را با دانشگاه تهران می بندیم نه عضو هیئت علمی دانشگاه تهران.

به خاطر اینکه بتوان کنترل انجام داد و ازطرفی دانشگاه از عملکرد عضو هیئت علمی خود مطلع گردد. دانشگاه با استاد قرارداد داخلی می بندد و کارهایش را انجام می دهد. البته سال های 98 و 97 فقط اعضای هیئت علمی دانشگاه های دولتی می توانستند از این امکان استفاده کند از امسال دانشگاه های غیردولتی نظیر دانشگاه آزاد اسلامی هم می توانند در این سیستم ثبت نام کنند، پروپوزال بفرستند و قرارداد تنظیم کنند. بنابراین تغییری که در قانون 99 اجرا شده فقط همین بحث مجری است که دو سال گذشته فقط دولتی ها بودند، امسال غیردولتی ها هم اضافه شدند.

خبرنگاران: به نظر شما کاهش بودجه به خاطر شانه خالی کردن از نظارت ها نیست و بسیاری از دستگاه ها علاقه دارند که بدون نظارت اقدامات خود را انجام دهند؟

پاکزاد: دقیقاً همینطور است یکی از مسائل اصلی مطمئناً همین بود. یعنی یکی از دلایلی که شرکت ها بودجه شان را کم کردند، علاقه کم به شفاف شدن است. وقتی بودجه به اینجا می آمد مجبور می شدند RFP (درخواست برای پروپوزال) در سامانه بگذارند، در سامانه هم همه اساتید می دیدند و برایش پروپوزال می فرستادند. بالاخره این نشان می دهد که سطح شفافیت بالا می رود.

حالا اینکه شرکت ها واکنش نشان داده و بودجه را کم کردند، ما در جریان این واکنش شرکت ها نبودیم ولی امسال که این رخ داد، از اول سال با سازمان برنامه و جاهای مختلف صحبت می کنیم که در بودجه سال بعد حتماً این رقمی که کاهش یافته اصلاح گردد و نگذارند که شرکت ها به سمت فرار کردن از شفافیت بروند.

4040/

bestcanadatours.com: مجری سفرهای کانادا و آمریکا | مجری مستقیم کانادا و آمریکا، کارگزار سفر به کانادا و آمریکا