بعد از گران شدن بنزین؛ چه کسانی ضرر کردند، دولت چقدر سود کرد؟ - جعبه مهر

اعتماد در ادامه نوشت: باتوجه به اینکه گزارش این نهاد، مهم و رسمی تلقی می گردد، سوال در این است که چرا پیش از اجرای این طرح، تحقیقات و گزارش های اینچنینی منتشر نمی گردد؟ البته خبرگزاری فارس عنوان نموده که این گزارش که اخیرا منتشر شده، یک هفته پس از اجرای افزایش 300 درصدی قیمت بنزین اجرا شده، اما به تازگی مجوز انتشار گرفته است. نکته دیگری که در این گزارش نهفته است، افزایش حدود 3 هزار میلیارد تومانی منابع نسبت به مصارف است.

طبق آنچه وزارت نفت منتشر نموده، منابع حاصل از این طرح 33 هزار و 800 میلیارد تومان بوده که 30 هزار میلیارد تومان آن برای یاری به 60 میلیون ایرانی درنظر گرفته شده، اما تعیین نیست مابقی برای چه کاری است. هر چند به نظر می رسد به بودجه وارد نشده است.

اعلام متضررین پس از اجرای طرح

بازوی کارشناسی مجلس که یک هفته پس از اجرای طرح افزایش قیمت بنزین به سراغ آنالیز متضررین این طرح رفته بود، در گزارشی به ضرر سه دهک با درآمد بالا اشاره نمود، اما به باور این نهاد متضررین مطلق فقط دهک های 8 و 9 و 10 هستند و حتی در دهک های پایین تر نیز خانواده هایی قرار دارند که به دلیل مصرف بنزین به هر دلیلی، جزو زیان دیدگان این طرح محسوب می شوند.

براساس آنچه این گزارش از میزان مصرف دهک های مختلف درآمدی در شهر و روستا از بنزین منتشر نموده، بیشترین مصرف بنزین در شهر ها در دهک دهم با متوسط مصرف 92.5 لیتر در روز و کمترین مصرف نیز در دهک اول با 20.4 لیتر برآورد شده بود. از سوی دیگر مصرف دهک دهم و اول در خانوار های روستایی به ترتیب 65.7 و 8.4 لیتر در روز تخمین زده شد. بنابراین میانگین مصرف بنزین در سه دهک شهرنشینی که بیشترین ضرر را دیده اند، حدود 80 لیتر در روز است. این رقم برای روستاییان 54.3 لیتر در روز بود.

مرکز پژوهش ها معتقد است افزایش میزان مصرف بنزین با بالاتر رفتن دهک درآمدی، یعنی برخورداری از یارانه انرژی بیشتر در شرایطی که قیمت ها پایین است و به آن ها یارانه بیشتری تعلق می گیرد. هر چند به باور این نهاد برای آنالیز متضررین و منتفعین این سیاست ضروری است تغییراتی که افزایش قیمت بنزین و یارانه های حمایتی بر رفاه خانواده ها داشته، آنالیز گردد.

جبران زیان دهک های اول تا هفتم

مرکز پژوهش ها در ادامه گزارش خود مقادیری که هر دهک برای جبران هزینه های خود احتیاج دارد، آنالیز نموده است. بر این اساس یارانه های معیشتی که به دهک های اول تا هفتم پرداخت می گردد، بالاتر از مبالغی است که خانوار های حاضر در این دهک ها برای جبران زیان خود، احتیاج دارند. به عنوان مثال دهک اول درآمدی در شهر احتیاج به 48 هزار و 690 تومان برای جبران رفاه از دست رفته اش دارد؛ در حالی که 166 هزار و 115 تومان یارانه دریافت می نماید. میزان یارانه پرداختی به دهک اول درآمدی در روستا ها 152 هزار و 109 تومان است در حالی که این دهک برای جبران رفاه خود به 18 هزار و 571 تومان احتیاج دارد.

حرکت به سمت دهک های با درآمد بالاتر، علاوه بر افزایش مبلغ جبران رفاه از دست رفته، یارانه کاهش پیدا می نماید. به گونه ای که سه دهک آخر عملا یارانه ای نمی گیرند. با استناد به این گزارش میانگین رفاه از دست رفته از سه دهک درآمدی بالاتر، 165 هزار تومان برای خانواده های شهری و 102 هزار و 756 تومان برای خانواده های روستایی است.

آنچه مرکز پژوهش ها بر آن تاکید دارد، منفعت بیشتر در دهک های درآمدی پایین از افزایش قیمت بنزین است، چراکه اولا مصرف بنزین کمتری دارند و ثانیا به دلیل بعد خانوار، یارانه معیشتی بیشتری دریافت می نمایند. تاکید این نهاد پژوهشی در حالی است که با استناد به گزارش 25 آبان میراث اصلاح بنزینی قیمت یک سبد تعیین از کالای خوراکی در فاصله آبان 98 تا آبان امسال حدود 26 درصد افزایش داشته است.

بنابراین اگر نه فقط از بعد یارانه های معیشتی و جبران رفاه خانوار ها بلکه از بعد هزینه های سایر کالا و خدمات نیز این طرح مورد آنالیز و موشکافی قرار گیرد، زیان دهک های با درآمد های پایین تر محتمل تر خواهد بود، چراکه این دهک هزینه بیشتری بر مواد غذایی می دهند که پس از اجرای این طرح افزایش های چند باره پیدا کرد.

صددرصد دهک های با درآمد های بالا متضرر شده اند

در بخش دیگری از این گزارش، سهم خانوار های متضرر در دهک های مختلف درآمدی در شهر و روستا برآورد شده است. براساس آن متضرران شهری این طرح در دهک های اول تا هفتم بین 2 تا 27.8 درصد است که 13.5 درصد از کل خانواده های شهری یا یک میلیون و 703 هزار و 309 را شامل می گردد. تعداد خانوار های متضرر در هفت دهک پایین درآمدی در روستا ها نیز بین 0.39 تا 6.1 درصد است که 2.89 درصد از کل روستاییان یا 114 هزار و 279 را در بر می گیرد. با استناد به این گزارش کل خانواده هایی که از این طرح متضرر شدند با فرض ضرر کامل دهک های هشت تا 10، 41.5 درصد یا 10 میلیون و 423 هزار و 790 یا 32 میلیون و 374 هزار و 450 نفر است.

اما نکته نگران نماینده در این گزارش که البته یک هفته پس از اجرای طرح افزایش 300 درصد قیمت بنزین به نمایندگان داده شد، ضرر یک میلیون و 817 هزار و 588 خانوار یا 6 میلیون و 682 هزار و 412 نفری است که در دهک های اول تا هفتم زندگی می نمایند. اگر برای این تعداد خانوار چاره ای اندیشیده نگردد، چه بسا دهک درآمدی شان تغییر کند و به دهک های پایین تر بروند. در این صورت چه بسا فقر مطلقی که در آن گرفتار می شوند، به نسل های آینده شان نیز منتقل گردد.

52 درصد از متضررین، خودرو دارند

در بخش دیگری از گزارش مرکز پژوهش ها نیز برآورد شده که تنها 52.72 درصد از متضررین خودرو دارند که شامل 26 میلیون و 516 هزار و 824 نفر است. مابقی متضرران خانوار های بدون خودرو هستند که جمعیتی بالغ بر 5 میلیون و 857 هزار و 626 نفر دارند.

چقدر درآمد نصیب دولت شد؟

با گذشت یک سال از اجرای سیاست اصلاح قیمت بنزین، هنوز یک گزارش مستند در رابطه با منابع و مصارف این طرح ازسوی دولت منتشر نشده است. یکی از مهم ترین ایرادات اجرای این سیاست در همان آبان ماه سال گذشته، از لحاظ اجرایی عدم اطمینان مردم و بعضی نمایندگان مجلس از اختصاص تمامی منابع حاصل از افزایش قیمت به خانواده های کم درآمد بود. به عبارت بهتر با توجه به کسری بودجه دولت، این ادعا برای بسیاری از افراد به طور کامل باورپذیر نبود. علاوه بر این، ارایه بعضی اطلاعات غیردقیق توسط مخالفین طرح و عدم شفاف سازی دولت در خصوص منابع حاصل به این مساله دامن زد.

با این حال پیش از اجرای سیاست افزایش قیمت بنزین، سازمان برنامه و بودجه پیش بینی نموده بود منابع حاصل از افزایش قیمت بنزین در آبان ماه 98 با لحاظ درآمد ناشی از صادرات این فرآورده نفتی 33 هزار و 877 میلیارد تومان در سال باشد. بیش از 30 هزار میلیارد تومان این رقم صرفا برای پرداخت یارانه نقدی وعده داده شده مورداحتیاج است.

باتوجه به نزدیکی درآمد خانوار در دهک های 6 و 7 و 8 و دشواری شناسایی 7 دهک پایین برای پرداخت یارانه، به احتمال زیاد بر تعداد خانوار های متقاضی و دریافت نماینده بسته حمایت نقدی افزوده خواهد شد. بدین ترتیب پیش بینی می گردد، در عمل کل منابع حاصله (33.8 هزار میلیارد تومان) صرف حمایت شده و حتی این خطر وجود دارد که طرح با کسری نیز روبرو گردد.

بانیما: قدرت گرفته از سیستم مدیریت محتوای بانیما