دژ کرشاهی یا قلعه دزدها؛ جاذبه متفاوت ابوزیدآباد، عکس - جعبه مهر

برای رفتن به ابوزیدآباد و دیدن قلعه ای که روزگاری کمینگاه راهزنان کویری بوده، باید 70 کیلومتر از شهرستان آران و بیدگل استان اصفهان دور شد و پس از گذر از ابوزیدآباد، راه روستای قاسم آباد را در پیش گرفت، 30 کیلومتر بعد از روستا، قلعه دزدها دیده می شود.

پس از عبور از شهر ابوزیدآباد از توابع شهرستان آران و بیدگل، به روستایی به نام قاسم آباد می رسید که پس از ورود به روستا و گذر از آن، راه خاکی به سمت شمال وجود دارد که پس از طی مسافت 30 کیلومتر به قلعه کرشاهی می رسد. از مرنجاب هم می توان به این قلعه رفت، دژ در حاشیه غربی کوه های یخ آب است.

با آن که قلعه حاضر قدمتی 130 ساله دارد، اما گفته می شود شالوده آن پیش از اسلام بنا شده است. کرشاهی از خشت و گل ساخته شده و مساحتی بیشتر از چهار هزار متر مربع دارد. سازه خشتی قلعه چنان محکم و پیچیده بنا شده که در مقابل یورش های مغول ها هم تاب آورده است.

مغول ها زمانی که قلعه را محاصره می کنند، بر این تصورند که با تمام شدن آب و آذوقه، ساکنان تسلیم و قلعه تسخیر خواهد شد، اما غافل از آنکه معماری کویری قلعه به شکلی است که سطح زمین آن با سفره های زیر زمینی کمترین فاصله را داشته، حوضی که حالا هم در وسط دژ دیده می شود، گویای همین موضوع است. قلعه جدا از این معماری دوراندیش، به تونل های مخفی مجهز بوده که هنگام شبیخون های شبانه به دشمن به کار می آمد.

نایب حسین خان کاشی، قلعه خود را روی ویرانه های همان دژ قدیمی برپا کرد.

قلعه در دوره های مختلف بارها بازسازی شده تا جلوی پیشروی دشمنانی را که قصد داشتند از راه کویر به مرکز ایران نفوذ کنند بگیرد. پس از آن قلعه مقر حاکمان و راهزنان دیگر شده است. آخرین بار هم همان راهزن معروف دوره رضاشاه، حسین کاشی، قلعه را بازسازی کرد، البته در اواخر دوره قاجار.

حسین خان آن زمان بر کل منطقه کاشان از نطنز تا ساوه تسلط داشت و یاغی گری می کرد و عاقبت به دستور رضا شاه کشته شد.

قلعه کرشاهی با این تاریخ اسرارآمیز و معماری پیچیده اش در دل کویر با آن که می تواند جاذبه ای برای سفرهای کویری باشد و شایسته بازسازی، حفاظت و احیای دوباره است، اما سال هاست به حال خود رها و به متروکه ای مخروب تبدیل شده است و فقط هر از گاهی مقصد کویرنوردان و گردشگران می شود.

به جز دژ کرشاهی یا دزد قلعه که گفته می شود بعد از زلزله بم و تخریب ارگ بم، بزرگترین قلعه خشتی ایران به شمار می آید، چندین قلعه دیگر هم وجود دارد که عنوان دزد را یدک می کشند و کمین گاه راهزنان و یاغیان بوده اند، دزد قلعه در شهرستان نوشهر یکی از همین قلعه هاست که در فهرست آثار ملی هم ثبت شده است.

دزد قلعه به عصر آهن دو مربوط است که در روستای دوآب بخش کجور شهرستان نوشهر واقع شده و سال 1382 هم به فهرست آثار ملی ایران اضافه شده است.